Mister Motley

Kwetsbaarheid X Van Abbemuseum

1 januari 2017

Iedere maand opent het van Abbemuseum haar deuren voor alle Eindhovenaren – kunstkenner of niet – om samen na te denken over de nieuwe Tendens. Meer dan een tekstanalyse of leesgroep zijn de sessies een manier om de onderwerpen zowel te onderwerpen aan de maatschappelijke realiteit van de deelnemers als te relateren aan de collectie van het Van Abbemuseum. Bestaat populistische kunst en hoe verhoudt dit zich tot de politiek? Welk werk is eigenlijk een (zelfhulp)advies en hoe kwetsbaar zijn de portretten van Dumas? mister Motley doet iedere maand verslag.

Wanneer tijdens het voorstelrondje een van de organisatoren van de Tendens-sessies in het Van Abbemuseum haar beurt aan zich voorbij laat gaan, steekt een jongen uit de groep demonstratief zijn hand op. “Iedereen moet zich introduceren,” brengt hij in, “anders is het net alsof we een clubje studieobjecten zijn.” Er wordt instemmend geknikt; iedereen wil op gelijke voet de onzekerheid in. Achter gesloten deuren zijn vijf ‘mensen met verschillende achtergronden’ bijeengekomen, (nog) niet wetende dat de kwetsbaarheid die ze waarschijnlijk voelen ook het gespreksonderwerp van de avond zal zijn. Er is ze van tevoren bijna niets verteld – behalve dat het Van Abbemuseum graag het dialoog wilt voeren met ‘de gewone mens’ uit Eindhoven. Een kwetsbare positie voor het museum, waarin ze hun identiteit op tafel leggen en openstellen voor hervorming, iedereen hierbij een stem geven. Voor echte emancipatie is het noodzakelijk niet alleen de toekomst maar ook je eigen (opvattingen uit het) verleden op het spel te zetten: misschien was ‘het belang van het museum’ nooit zo evident als altijd leek, in hoeverre is het museum nog een afspiegeling van de maatschappij wanneer het niet iedereen representeert en bereikt? ‘Loslaten en openzetten’ is dan meteen ook de definitie van kwetsbaarheid voor Loes, verantwoordelijk voor het scholenprogramma van het museum. En dan toch een identiteit behouden, als museum, maar ook als mens. Het kwetsbare dilemma: hoe geef je jezelf over, zonder jezelf weg te geven?

De tafel waaraan we in totaal met z’n achten – vijf genodigden, de moderator, organisator en ik – zitten is gevuld met eten, de ultieme kwetsbaarheidsdemper; wie een nootje in zijn mond stopt hoeft voor even niet ‘simpelweg te zijn’. Deze avond is voor de ene genodigde een grotere uitdaging dan voor de ander. Zo is een van de deelnemers oprichter van een non-profit organisatie die ernaar streeft “to activate people to change the world”, kwetsbaarheid is daarbij hun speerpunt. Dit idee van ‘breekbaarheid als activisme’ is ook aanwezig in de “sad girl theory” van kunstenares Audrey Wollen die stelt dat verdriet en zelfdestructief gedrag moet worden erkend als een daad van politiek verzet. “How can we all be more comfortable with being uncomfortable?” vraagt de jongen zich af. Zelf probeert hij alvast zijn kwetsbaarheid elke dag een beetje op te rekken door zich in onzekere situaties te begeven, in lijn met hoe Audrey Wollen kwetsbaarheid omschrijft als “jezelf toe te staan de grenzen van ‘het zelf’ open te breken, te laten zien dat je niet zo’n stabiele en standvastige eenheid bent als we allemaal graag doen geloven.”. Waar voor deze jongen vanavond een onderdeel is van zijn dagelijkse trainingsschema, geeft een ander meisje bijna fluisterend toe een dergelijk samenzijn écht spannend te vinden. “Ik ben vaak de enige Aziaat in ‘dit soort’ situaties”, legt ze haar vrees aan het einde van de bijeenkomst uit. “Maar”, motiveert ze haar keuze om de sprong toch steeds weer te wagen; “als ik daarom situaties als deze zou vermijden blijf ik opgesloten in de Aziatische gemeenschap.” Kwetsbaarheid als enige manier om je wereld te vergroten.   

Doordat geen van de uitgenodigden van tevoren op de hoogte is gesteld van het ‘discussieonderwerp’ van vanavond – de op Mister Motley besproken tendens “emancipatie van de kwetsbaarheid” – is iedereen even onwetend. Slagen en falen zijn hier dus niet aan de orde. Toch vraagt een van de deelnemers aan het einde van het gesprek aan de organisatie of ze blij zijn met de input, of ze hebben gekregen waar ze naar zochten, of de groep het ‘goed heeft gedaan’. “We hadden eigenlijk helemaal niet voor ogen wat we wilden, geen idee hoe het zou verlopen.” Luidt de feedback op de vraag naar feedback: “Alleen dat het betekenisvol zou worden, hoe open die term ook is.” Hoe verhoudt de mogelijkheid van falen zich tot kwetsbaarheid? Laat je je in zulke veilige, aftastende momenten van je meest fragiele kant zien of is juist de mogelijkheid te mislukken noodzakelijk voor echte kwetsbaarheid? Rutger Lemm schrijft in ‘De man die kwetsbaar werd’ dat hij altijd alleen maar ging voor wat hij toch niet zou kunnen krijgen: “Ik werd alleen verliefd als ik voorvoelde dat de ander mij net niet zou willen, zodat ik jarenlang stiekem kon blijven hopen, zonder echt contact te maken.” Hij zorgde er wel voor dat hij zich nooit helemaal over hoefde te geven, nooit kwetsbaar hoefde op te stellen. In mijn eigen bijdrage voor de tendens laat ik zien hoe kwetsbaarheid soms ook als ‘immuniteitsmunt’ wordt ingezet en leg ik een link met het niet nemen van verantwoordelijkheid. Aan de hand van verschillende kunstwerken beschrijf ik hoe kwetsbaarheid een (onbewuste) strategie kan zijn; je eigen gebreken al zo erg naar voren te schuiven dat daadwerkelijk falen je niet meer aangerekend kan worden. Want, schrijf ik een beetje demonstatief; “durf een gebroken en broze verteller maar eens te betichten van, ik zeg maar wat, arrogante zelfobsessie.” Het artikel is een oproep aan toeschouwers en critici voorbij de ‘sentimentele censuur’ te kijken en “altijd vraagtekens te blijven plaatsen bij de urgentie van de kwetsbare toon, je niet af te laten schrikken door het schuldgevoel dat hier vaak mee gepaard gaat en vooral niet te vergeten dat de emoties die in een kunstwerk worden geëtaleerd nog altijd zorgvuldig zijn geselecteerd.” Mijn perspectief op kwetsbaarheid is in die zin een stuk wantrouwiger dan die van Audrey en Rutger. 




Audrey Wollen

Maar ik blijk hierin niet alleen. Waar in het begin de deelnemers vooral nog de mooie kanten van kwetsbaarheid aanhalen – kwetsbaarheid als echtheid, als menselijkheid – schuift er na een kwartier een jongen aan die meteen met de deur ‘mij bij’ in huis valt; “we live in the age of authenticity” zegt hij “and you can look at vulnerability as a weakness but also almost as a marketingtool.” Het benadrukken van persoonlijke problemen is een terugkerend onderwerp in hedendaags design, argumenteert hij, kwetsbaarheid is aantrekkelijk en kunstenaars en ontwerpers zijn zich hier volkomen van bewust. Maar hoe kun je, wanneer kwetsbaarheid niet langer alleen iets is wat je ‘bent’ maar iets wat je kunt ‘inzetten’, nog ‘echt’ van ‘nep’ onderscheiden? 

Het antwoord op deze vraag wordt vanavond niet gevonden, maar het is mooi om te zien hoe in dit gesprek, net als in de Mister Motley artikelen, kwetsbaarheid zowel wordt gevierd als bevraagd. De kritische kanttekeningen maken kwetsbaarheid an sich niet minder waardevol, niet minder strevenswaardig. Dat blijkt wanneer de hoopvolle draad al snel weer wordt opgepikt en kwetsbaarheid het voordeel van de twijfel krijgt. De emotie-gymnasiast stelt voor dat kwetsbaarheid als een kracht moet worden gezien, iemand anders valt bij dat we het als een middel moeten erkennen om onszelf mee uit te breiden; ons ‘ware’ zelf – wordt vanuit een derde hoek nog toegevoegd. En wat is er dan eng aan kwetsbaarheid?  “Je eigen kwetsbare, en dus échte, zelf in de ogen kijken” klinkt het bijna unaniem. “Wat nou als je die persoon eigenlijk helemaal niet mag?” Rutger Lemm schrijft dat alle mensen liegen, normale mensen eigenlijk gek zijn. Onze levens bestaan uit verhalen die we zelf construeren, verzinsels zijn onze overlevingsmechamismes. “Ik was een goede leugenaar. Ik dacht dat ik groots en meeslepend leefde. Maar al die hevige gevoelens van spanning en afwijzing waren eigenlijk excuses om mijn ware kwetsbaarheid – en dus mijn ware zelf – uit de weg te gaan.” Vertelt de man die uiteindelijk dus toch kwetsbaar werd door zijn eigen verdriet in de ogen te kijken, zich te vereenzelvigen met zijn innerlijke leegte. “Ik vind niet dat iedereen maar de hele dag in zijn eentje in zijn auto moet gaan zitten huilen. Bovendien kunnen we helemaal niet overleven zonder verzinsels. Als je je maar realiseert dat de waarheid daaronder sluimert, en je niet bang bent om af en toe eens stil te staan.”




Stil staan, de tijd nemen. Wanneer we met de groep voor de ‘Models’ serie van Marlene Dumas staan komt dit ook naar voren als belangrijk element van kwetsbaarheid. “Als je snel kijkt zie je een groep, pas als je echt de tijd neemt merk je dat het verschillende individuen zijn”, klinkt een stem uit onze eigen groep individuen. “Kwetsbaarheid vraagt om een andere filter, waarbij gevoelens en informatie eerlijker worden ontvangen en overgedragen.” Stelt ook Audrey Wollen. Deze eerlijkheid kan alleen bestaan bij de gratie van aandacht en concentratie – eerbied voor degene of hetgene waarmee je communiceert. Met deze instelling zijn ook de Van Abbemuseum-organisatoren deze avond, of beter; de komende tijd, in gegaan; “wij willen echt het contact aangaan met de mensen uit de stad, de mensen die normaal gesproken niet naar het museum komen – we willen hun stem horen, weten wat zij denken, hoe kunst voor hun belangrijk kan zijn.” Ambitieus, noemen ze het zelf, want; “het kan natuurlijk heel goed dat zij helemaal niet op ons zitten te wachten, we stellen ons helemaal open, maar wie weet komt het maar van één kant.” Toch weer die mogelijkheid van falen, jezelf op het spel zetten, met een vooruitgangsideaal voor ogen. Kwetsbaarheid; een stap naar voren zetten zonder zeker te weten of de/het ander(e) ook jouw kant op komt. Loslaten en openzetten, vanuit het vertrouwen dat het ene einde overgaat in het volgende begin.

Advertenties

Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl

#mc_embed_signup{ font:14px Riposte, sans-serif; font-weight: 200; } #mc_embed_signup h2 { font-size: 3.6rem; font-weight: 500 } #mc_embed_signup .button { border-radius: 15px; background: #000;} #mc_embed_signup /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

* verplicht
Email formaat
(function($) {window.fnames = new Array(); window.ftypes = new Array();fnames[0]='EMAIL';ftypes[0]='email';fnames[1]='FNAME';ftypes[1]='text';fnames[2]='LNAME';ftypes[2]='text'; /* * Translated default messages for the $ validation plugin. * Locale: NL */ $.extend($.validator.messages, { required: "Dit is een verplicht veld.", remote: "Controleer dit veld.", email: "Vul hier een geldig e-mailadres in.", url: "Vul hier een geldige URL in.", date: "Vul hier een geldige datum in.", dateISO: "Vul hier een geldige datum in (ISO-formaat).", number: "Vul hier een geldig getal in.", digits: "Vul hier alleen getallen in.", creditcard: "Vul hier een geldig creditcardnummer in.", equalTo: "Vul hier dezelfde waarde in.", accept: "Vul hier een waarde in met een geldige extensie.", maxlength: $.validator.format("Vul hier maximaal {0} tekens in."), minlength: $.validator.format("Vul hier minimaal {0} tekens in."), rangelength: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1} tekens."), range: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1}."), max: $.validator.format("Vul hier een waarde in kleiner dan of gelijk aan {0}."), min: $.validator.format("Vul hier een waarde in groter dan of gelijk aan {0}.") });}(jQuery));var $mcj = jQuery.noConflict(true);

Meer Mister Motley?

Draag bij aan onze toekomstige verhalen en laat ons hedendaags kunst van haar sokkel stoten

Nu niet, maar wellicht later