Something Thrown in the Way of the Observer

27 juni 2015

Waar ben je als je dit leest? Hier. Goed. Kijk om je heen. Wat zie je? Dingen. Laat ze nu weer voor wat ze zijn. Lees deze tekst: Something Thrown in the Way of the Observer is een groepstentoonstelling in het 17e-eeuwse woonhuis van de Amsterdamse regentenfamilie Van Loon.

Tussen tafels en kasten waar je eerbiedig afstand toe bewaart, onderzoeken zes kunstenaars hoe de dingen óns bewegen.
Wat is dat ding? Het is alles tegelijk en niks in het bijzonder. Het woord alleen al verwijst behalve naar voorwerpen, ook naar gebeurtenissen en lopende zaken. Ook die andere betekenissen van het woord ‘ding’ zijn onlosmakelijk met het materiële verbonden.

Laten we klein beginnen. Een lade houdt papier uit ons zicht en een tafel dient als uitbouw van onze schoot. De kasten, stoelen en het bestek in Museum Van Loon zijn, net als de dingen in ieder huis en elke straat, het kruispunt van beweging. Te beginnen omdat ze het resultaat van onze beweging zijn: ooit ontstaan als verlengstukken van ons lichaam, hielpen de eerste vuistbijlen waar onze handen tekortschoten bij het overleven. Steeds opnieuw passen we deze hulpstukken aan, zodat ook de nieuwste smartphone ons nog beter kan bedienen. We richten onze levens met voorwerpen in en die inrichting gaat over de drempel buitenshuis verder: ze brengen overzicht aan. De hutkoffers in de hoek van de Vogelkamer gingen mee op reis en werden voor je gedragen; het exotische bos kwam mee naar huis in een mahoniehouten tafel, waar het middenin de Rode Salon oftewel de rookkamer, uitsluitend mannen om zich heen verzamelde.
Hier zoomen we uit. Verbonden met persoonlijke en culturele gewoontes, met hoe we ons gedragen, beladen met betekenissen, verstrengeld in politieke, economische en technologische ontwikkelingen, hangen voorwerpen in een dicht verknoopt netwerk met immateriële zaken samen. Onlosmakelijk zijn ze verweven met hoe we kijken naar en denken over de wereld. Oefenen invloed op ons uit. Zetten tot beweging aan.

Wat die beweging kan betekenen, wordt door de kunstenaars in de ruimtelijke stillevens van het museum verkend. Opgesteld om bekeken te worden, zijn gebruiksvoorwerpen hier decorstukken. Samen met de vele geschilderde portretten scheppen ze een beeld van het leven van een welvarende familie in de Gouden Eeuw. Je kan de Van Loons aan een diner, officiële ontvangst of in een VOC-verleden plaatsen. Maar moeilijk komen de voorwerpen onder de aanwezigheid van de familie uit.

Something Thrown in the Way of the Observer gaat uit van de dingen zélf om juist in deze omgeving hun invloed op onze levens te bevragen. Want zoals de familiegeschiedenissen de voorwerpen in het museum overschaduwen, zo bezien wij objecten in onze alledaagse omgang meestal als de roerloze partij in een relatie waar wij de dienst uitmaken. Hoe verandert het perspectief op onszelf en de wereld om ons heen, wanneer we die relatie als een meer gelijkwaardige beschouwen?

In de tentoonstelling wordt het object vanuit verschillende invalshoeken benaderd: vanuit het materiaal, vanuit zijn invloed op onze routes door een kamer, vanuit z’n aanwezigheid in onze taal en ons gedrag, maar ook vanuit z’n relatie met de maker, hoe het verwachtingen oproept en betekenissen genereert, hoe het voorbije tijd verzamelt. De tentoonstelling haalt de dingen naar de voorgrond, en daarmee worden ook de stillevens in Museum Van Loon onherroepelijk in beweging gebracht. Beweging die, etymologisch gezien, al eeuwen in het woord ‘object’ besloten ligt: something presented to the senses/ to throw before or against/ thing aimed at/ cast in the way of.[1] Er was alleen nog een Observer nodig.

[1] Online Etymology Dictionary
Vanmiddag opent de tentoonstelling tussen 16.00 en 18.00. Mister Motley maakte foto’s van de opbouw:
Kunstenaars: Uta Eisenreich, Rosa Sijben, Richtje Reinsma, Paulien Oltheten, Luuk Schröder en Batia Suter. Bernke Klein Zantvoort is curator.
Looptijd tentoonstelling: 28 juni t/m 31 augustus