Land zonder grenzen: je aanpassen aan je mogelijkheden en je grenzen is geen falen – in gesprek met Gijs Verhoofstad
Jam van der Aa spreekt in haar reeks Land zonder grenzen over neurodivergentie met kunstenaar Gijs Verhoofstad. Gijs presenteert zich als iemand die bepaalde dingen niet wil, niet als iemand die niet kan. ‘Toch vraag ik me af,’ schrijft Jam, ‘wanneer is iets een kwestie van willen of van kunnen meedraaien? Wat ik me ook afvraag: hebben neurotypische mensen daar wel een realistisch beeld van? Van het niet-kunnen? Mij lukt het bijvoorbeeld niet om te stofzuigen, uit mezelf. Ik kan de stofzuiger midden in mijn woonkamer zetten, er zeventien keer overheen struikelen, maar nee.’
Hell you call a dream – Horror en nostalgie in het werk van Alejandro Galván
‘De hel is een treffende metafoor voor een wijk die wordt gekenmerkt door conflicten en ongelijkheid en waar mensen in een constante staat van alertheid, verveling, uitputting en zelfs verdriet moeten leven.’ In prachtig meanderende taal getuigt kunsthistoricus Tonatiuh López van de imposante schilderijen van Alejandro Galván, nu te zien in Marres. Zowel López als Galván groeiden op in uiterst dichtbevolkte Mexicaanse buurten waar het dagelijks leven met beproevingen komt. ‘Toen ik zijn werk ontdekte, was ik overweldigd,’ schrijft López – tevens één van de curators van de tentoonstelling, ‘het was de eerste keer dat ik een schilderij van zulke monumentale proporties zag, waarin scènes, personages en landschappen uit de hel die ik mijn thuis noemde, waren opgenomen.’
Een Souffleur – een ode aan de bruine kroeg
De bruine kroeg dreigt te verdwijnen. Het CBS meldde dat er in iedere week van 2023 zo’n drie bruine cafés hun deuren voorgoed sloten. Deze tendens vormt het vertrekpunt voor ‘doesn’t last then, does it?’ – een tentoonstelling van het resort in café de Souffleur in Groningen. Adriënne van der Werf schreef een ode aan de bruine kroeg: ‘Misschien is dat wel de schoonheid van zulke plekken: herinneringen sterven met de mensen die er waren en krijgen geen plek in geschiedenisboeken of archieven. In een wereld die steeds generieker wordt, waarin steden op elkaar beginnen te lijken, waarin alles gedocumenteerd moet worden – met telefooncamera’s en Google-reviews – zijn juist de plekken die zich daaraan onttrekken van een andere orde.’
Land zonder grenzen: ‘Mijn kritiek op het gezin is systeemkritiek, maar mensen ervaren het als kritiek op hun privésituatie’
Welke mate van ontoegankelijkheid ervaren ouders van opgroeiende kinderen? Met kunstenaar en schrijver Mirthe Berentsen praten Maurits de Bruijn en Laure van den Hout over het ontmantelen van het kerngezin, het belang van niet-betaalde oppassen en de overlap tussen verschillende emancipatoire bewegingen. ‘Dit is geen issue van wel- en niet gezinnen, we snappen ook wel dat feminisme niet een vrouwenprobleem is. Hoe we het gezin hebben ingericht is problematisch voor ons allemaal. Dat we zelf kunnen kiezen hoe we wonen, leven en zorg verdelen, is nu vrijwel onmogelijk.’
Ik schuil in het dier, in de ander schuilt een dier
Katinka van Gorkum schreef een cyclisch essay naar aanleiding van de praktijk van ontwerpstudio MAISON the FAUX. In hun tentoonstelling GLAMPUSS bij Das Leben am Haverkamp spelen ze met de figuur van Krampus, een demonisch wezen uit de Alpinistische folklore. Dat resulteert in een installatie waarin Krampus een remake krijgt geïnspireerd op beelden van de in bontjassen gehulde Olsen Twins. In de installatie onderzoekt MAISON the FAUX paganistische symbolen en rituelen: hoe deze eerst door het christendom werden geassimileerd en hoe deze nu worden opgeslokt door het kapitalisme als semi-spirituele handelswaar.
Met het verdwijnen van nog een presentatie-instelling, dringt zich de vraag op hoe het cruciale middenveld kan overleven
In juli bleek dat het Mondriaan Fonds de subsidieaanvraag van Nieuw Dakota niet kon honoreren, ondanks een positieve beoordeling – er was simpelweg te weinig geld beschikbaar. De hoop was vervolgens gevestigd op het Amsterdams Fonds voor de Kunsten om het ontstane gat in de begroting te vullen, en ook daar: prima beoordeeld, geen geld beschikbaar. Met het verdwijnen van nog een presentatie-instelling, dringt zich de vraag op hoe dit cruciale middenveld kan overleven. Want het zijn juist deze plekken die als geen ander makers, publiek en gemeenschap bij elkaar kunnen brengen. Ze vormen een onmisbare schakel in het kunstecosysteem: groot genoeg om impact te hebben, klein genoeg om risico’s te nemen.
Iets dat gelijkenis kent met drilpudding – over verloop en verandering
Laure van den Hout zag de extatische film The Book of Flowers van Agnieszka Polska en werd gegrepen door parelachtige bloemknoppen en hallucinante meeldraden. Is het mogelijk om de biologische loop der dingen te veranderen, vraagt de voice-over van de film. En zo ja, wat zou daarvan de prijs zijn? Laure trekt een parallel met de onlangs verschenen film The Substance en schreef een kort essay over maakbaarheid en het hoofdpersonage dat de mens zich waant.
KUNST IS LANG: Kitty Maria
Kitty Maria onderzoekt als performancekunstenaar hoe het lichaam in onze maatschappij wordt ingezet voor werk. Hoe wordt het gedwongen aangepast om in een werkcontext te functioneren? Hoe kun je in een laboratorium interactie hebben met machines op andere manieren dan via de aan/uit-knop? En wat betekent het om door ziekte een lichaam te hebben dat niet productief kan zijn in onze efficiënte werkcultuur?
Door een andere lens – over het 06-museum van Danny Foolen en Michiel van der Werf
‘Het vreemde gevoel bekruipt me dat ik mijn smartphone aan het ‘dienen’ ben, in plaats van andersom, wat nogal confronterend voelt. Een citaat van filosoof Henry David Thoreau schiet me te binnen: ‘Men have become the tools of their tools’.’ Anne-Mirthe gaf haar telefoon een unieke ervaring in het 06-museum van Danny Foolen en Michiel van der Werf. Het bracht haar tot inzichten over haar generatie, Gen Z, ook wel de Z-ombie-generatie genoemd, wiens verschijnselen ze echter niet alleen bij haar generatiegenoten constateert.
Een refrein om op te drijven – over de film RAFTS van Rory Pilgrim
Helena Julian zag de tentoonstelling van Rory Pilgrim in Landhuis Oud Amelisweerd en werd geraakt door het woord ‘courage’ op een in hout gegraveerde roeispaan, het woord ‘risk’ op een flinterdun plastic tasje met een plant erin en de zin ’taking the courage away from someone is a governmental crime’. Het deed haar nadenken over de drijvende kracht achter moed en wat er nodig is om die te laten vlotten.
KUNST IS LANG: Doris Boerman
Doris Boerman is te gast in Kunst is Lang. Doris is gefascineerd door hoe we ons lichaam en uiterlijk manipuleren om een gewenste identiteit uit te drukken. Ze onderzoekt met haar werk de verbanden tussen het lichaam als presentatiemodel voor een identiteit, en de tentoonstellingsmuren als presentatiemodel voor kunst.
Tentoonstellingen zijn spektakelstukken geworden waar de bezoeker niet tegen is opgewassen
Jorne Vriens beziet de trends in het kunstenveld: de blockbustertentoonstellingen en de nadruk op immersieve ervaringen. ‘Het is heel gewoon geworden om een tentoonstelling met een zekere urgentie te presenteren (‘niet te missen’) of er een ‘audiovisuele totaalervaring’ van te maken. Wat zegt dit over de wijze waarop er vandaag de dag over kunst wordt gedacht? En wat zou dit kunnen betekenen voor de manier waarop kunst en cultuur ruimte krijgen?’
De zomer is lang: Anna de Vriend
Kunst is Lang is op vakantie tot en met 4 september. In de tussentijd hoor je De Zomer is Lang: afleveringen uit het archief die wij als redactie bijzonder vinden.
Redacteur Maurits de Bruijn zet graag deze aflevering met Anna de Vriend nog eens in de schijnwerpers, waarin ze praat over hoe we als mens dieren tot een product hebben gemaakt, en hoe ze zichzelf probeert los te weken van alle mechanismen die daarbij horen. In het gesprek wordt mooi uitgelegd wat de autobiografische lijn is achter haar werk, en hoe ze vroeger sentimenteel werd genoemd als ze sprak over dierenleed. Veel mensen hebben zich van dat leed losgekoppeld, maar zij verbindt zich met die realiteit.
Tomaat, mandarijn, lavendel, basilicum, banaan en kobalt – over Ghislaine Leung’s solotentoonstelling Commitments
Deze zomer rapporteren onze schrijvers over de werken die ze op vakantie tegenkomen. Laure van den Hout liet zich overrompelen door de wanden van Ghislaine Leung’s tentoonstelling in Kunsthalle Basel die zijn gevuld met kleurvakken. Deze vlakken dienen als maatstaf. ‘In Leave (2024) representeert het roodgeschilderde vlak de 118 dagen tussen Leung’s voorlaatste tentoonstelling en deze. Het oranje vlak dat zich in het rood bevindt: de 37 dagen die Leung met onbetaald ziekteverlof moest na haar operatie. Zo symboliseren ook de andere vlakken op de overige twee muren de slechte arbeidsomstandigheden in de kunstwereld, in de vorm van situaties die Leung aan den lijve ondervond.’