
Niet iedereen speelt met dezelfde kaarten – over succes en falen in het kunstenaarschap
Het afgelopen half jaar interviewden Maurits de Bruijn en Lieneke Hulshof voor de podcast Kan niet bestaat niet twintig Nederlandse en Vlaamse kunstenaars over kunstwerken die niet bestaan. Praten over kunstwerken die nooit gemaakt zijn, is praten over ideeën en dromen. De gesprekken gingen daardoor ook over wat dat eigenlijk betekent, slagen en mislukken? In dit essay reflecteert Lieneke Hulshof aan de hand van deze twintig gesprekken op hoe in de ogen van de kunstenaar zelf een succesvolle kunstpraktijk eruitziet en welke onzichtbare mythes, aannames en structuren van het hedendaagse kunstenveld daaraan ten grondslag liggen.

Met ‘sorry’ is de ongelijkheid van het slavernijverleden niet opgelost – met Ira Kip naar Someone is Getting Rich in het Tropenmuseum
Binnen en buiten de kunstwereld gaat het dan vaker dan ooit over het koloniale verleden, maar één kant van het verhaal krijgt daarbij de meeste aandacht: het leed. Met Someone is Getting Rich wil het Tropenmuseum belichten wie er heeft geprofiteerd en wie er nog altijd profiteert. Roxane Soudager bezocht de tentoonstelling met cultureel ondernemer en theatermaker Ira Kip. ‘Het wordt hier zo duidelijk hoe groot de rol van Nederland is geweest in het creëren van het koloniale systeem. Maar niemand weet het!’

Laten we het nog eens hebben over het tentoonstellen van koloniaal geweld
Hoe kun je op een ethische manier een geschiedenis van onderdrukking en ongelijkheid tonen in het theater of tentoonstellingsruimte, zonder te vervallen in stereotyperingen en zonder het enkel reproduceren van geweld? Die vraag bleef in het hoofd van Lara Nuberg echoën na het zien van Gelukzoekers op Sumatra. ‘Hoeveel gelynchte zwarte lichamen moeten we zien voordat er een algemeen besef komt over hoe erg de slavernij was? Hoeveel anonieme doden moeten we opgestapeld zien liggen om de ernst van Holocaust te begrijpen? Hoe vaak moet een bruine acteur op een podium worden geslagen om de verhoudingen aan de oostkust van Sumatra inzichtelijk te maken?’

Klieren, kletsen, dromen, lezen – met docent Martien Bos naar Fotomuseum Den Haag
Samen met docent Nederlands Martien Bos bezoekt Roxane Soudagar School – verliefd, verveeld, verslapen in het Fotomuseum Den Haag. In deze ‘fotografische reis door 150 jaar onderwijs’ passeert van alles de revue: volgepakte aula’s, talloze rugzakken, broodtrommels, alerte en verveelde leerlingen, de geur van de gymzaal. Er wordt gekletst, geklierd, gedroomd en geleerd. Roxane en Martien raken in gesprek over het sociale aspect van een school, en hoe dat misschien wel het belangrijkste is. ‘School is een van de weinige plekken waar je écht veel verschillende mensen tegenkomt. Tijdens een opleiding en in je volwassen leven kom je al snel in een soort bubbel terecht.’

In gesprek met Saodat Ismailova – Tegen ‘onzichtbare’ kennis kun je niet vechten
Op dit moment is de eerste grote overzichtstentoonstelling van Saodat Ismailova te zien in het EYE Filmmuseum. Binnen haar werk onderzoekt Ismailova de verbanden tussen de geschiedenis van Centraal-Azië en verschillende vormen van ‘onzichtbare’ kennis en identiteit. Ze slaagt er in collectieve en persoonlijke herinneringen met elkaar te verweven. In 2021 interviewden Elsbeth Dekker en Robbie Schweiger haar. ‘Het proces of intellectuele deel van mijn werk vindt plaats in het Russisch, terwijl het emotionele aspect tot uiting komt in het Oezbeeks.’

Tussen psychologische projecties en geesten – waar een wetenschappelijke benadering en het animisme elkaar ontmoeten
De tentoonstelling Helende kracht in het Afrika Museum geeft inzicht in verschillende vormen van (spirituele) healing en toont de zoektocht naar de balans tussen lichaam, ziel en geest. Na een bezoek aan deze expositie begint Hille Engelsma zich af te vragen hoe men zich vanuit een westers perspectief kan verhouden tot genezende werkmethoden die zijn voortgekomen uit animistische praktijken waarin geesten interveniëren. Dit lijkt op gespannen voet te staan met therapeutische werkmethoden die op een westerse wetenschappelijke leest geschoeid zijn. Is er een tussengebied waar een westerse benadering en het animisme elkaar kunnen ontmoeten? En kan kunst helpen dit tussengebied in kaart te brengen?

Kunst legt narratieven van extractie bloot – met onderzoeker Jeff Diamanti naar Charging Myths in Framer Framed
Voor De ontmoeting bezoekt Fabienne Rachmadiev samen met Jeff Diamanti, onderzoeker en assistant professor Environmental Humanities aan de Universiteit van Amsterdam, de tentoonstelling Charging Myths in Framer Framed. Ze bespreken de zelfrechtvaardiging die grote bedrijven toepassen om extractie van grondstoffen te legitimeren, hoe het narratief van energietransitie andere motieven kan vertroebelen en de gevolgen die gepaard kunnen gaan met schaal.

De kunst van het luisteren
Na de overweldigende indrukken van nieuwigheid, blijft Cécile Verwaaijen met een dubbel gevoel achter na haar bezoek aan het recent heropende Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. ‘Dolend door een labyrint van de pas geverfde zalen vol oude meesters, werd ik overvallen door een enorme teleurstelling. Waar waren de vrouwelijke kunstenaars in dit enorme museum?’

KUNST IS LANG: Pleun Gremmen
Pleun Gremmen tovert in hun videowerken digitale werelden tevoorschijn, met behulp van 3D-animaties. De onderwerpen van dit werk dringen zich op vanuit frustratie. Zo dompelde Pleun zich onder in extreem-rechtse internetfora en bestudeerde onder meer de geradicaliseerde terrorist die in 2019 in Christchurch 51 mensen vermoorde. Ook maakte hen werken over de baarmoeder, waar Pleun in hun eigen leven diens relatie mee bevraagt.

De zee als metronoom – verwijdering en toenadering als tijdsbeleving
In een serie publicaties en programma’s onderzoeken Mister Motley en ArtEZ Studium Generale samen met studenten, kunstenaars, schrijvers, wetenschappers en denkers de verbanden tussen tijd, arbeid en ecologie. In het openingsessay van de serie gaat Laure van den Hout aan de hand van de natuur als eerste klok in op een tijdsbeleving die gevormd wordt door toenadering en verwijdering. Denk aan de maan en de zon – dichterbij en weer verder weg – aan donker en licht, eb en vloed. Aan de hand van water en de verschillende gedaantes waarin dat zich aandient, laat Van den Hout zien dat je niet kunt afdwingen in welke staat je bent op welk uur, dat productiviteit in de mate waarop wij het gewend zijn waarschijnlijk veel te veel een geforceerde staat is. Dat maakbaarheid en maakbare tijd grenzen kennen.

Beste Leendert Viervant
Kunstenaar pietsjanke fokkema schrijft elke paar maanden een brief aan het oudste museum van Nederland: Teylers Museum. Brief 4 is aan architect, meubelmaker en steenhouwer Leendert Viervant gericht, die verantwoordelijk is voor het ontwerp van de Ovale Zaal, het eerste gedeelte van het museum. Teylers Museum, en dus specifieker de Ovale Zaal, was de eerste museumruimte in Nederland die haar deuren opende voor het publiek.

KAN NIET BESTAAT NIET: Zena Van den Block
In aflevering zestien van Kan niet bestaat niet vertelt Zena Van den Block over haar niet-gemaakte kunstwerk: een performance als straatartiest op een druk plein in Antwerpen. Verkleed als toerist zou Van den Block een verstilde pose aannemen op een sokkel en selfies maken van ‘echte’ toeristen wanneer ze geld in het potje werpen. De vergunning is binnen, de typische outfit met beige shorts en gebloemd hemd compleet, de sokkel gemaakt door een bevriende kunstenaar, en de selfiestick aangeschaft. Waarom het Van den Block nog niet gelukt is om de performance uit te voeren vertelt ze in gesprek met Maurits de Bruijn.

Van een University of the Arts naar een Pluriversity of the Arts – in gesprek met Jack Bardwell
Els Cornelis (relationeel kunstenaar, docent en onderzoeker HKU (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) en Catelijne de Muijnck (programmamaker ArtEZ Studium Generale) spraken met studenten, docenten, wetenschappers, denkers en makers over hoe de Kunstschool van de Toekomst eruit zou kunnen zien. Het resulteerde in elf interviews waarin onderwerpen aan bod komen als sociale rechtvaardigheid, gedekoloniseerde curricula en inclusieve pedagogiek, maar ook: omgangsvormen, methodologieën, waarden, machtsstructuren en het schoolgebouw. Mister Motley publiceert vandaag een van de stukken uit die reeks, een gesprek met ruimtelijk kunstenaar en ontwerper Jack Bardwell.

KAN NIET BESTAAT NIET: Rinke Nijburg
In aflevering vijftien van Kan niet bestaat niet gaat Lieneke Hulshof in gesprek met Rinke Nijburg over ego, religie en de tegenstrijdigheden die in ieder mens verankerd zijn. Nijburgs niet-gemaakte werk zou een menselijk, eigentijds en universeel religieus moeten zijn: een voorstelling waarin Jezus Maria zou baren. Als Nijburg vervolgens stilstaat bij het idee dat religieus werk in de mode zou raken, schrikt hij en ervaart hij een innerlijk conflict: hij wil Jezus toch eigenlijk liever voor zichzelf houden. Terwijl hij ook voelt dat je hem juist aan iedereen zou moeten willen geven.

Hyperstructuren beklimmen op blote voeten – met bezoeker X naar Raphaela Vogel in De Pont
Met een bezoeker die toevallig op blote voeten door de tentoonstelling KRAAAN van Raphaela Vogel loopt, besluit Dagmar Bosma de omvangrijke selectie aan werken nader te onderzoeken. Aan de hand van spinnenwebben, verdorde bladeren, miniatuurversies van monumentale bouwwerken, giraffen, een Duitstalige cover van Ain’t got no life, een glijbaan en een anatomisch model van een penis ontdekken ze hoe het werk van Vogel bol staat van de feministische tendensen, post-humanistische fantasieën en kritiek op modernistische grootheidswaanzin.