Een kaartenhuis dat op instorten staat – op atelierbezoek bij Charlotte Schrameijer

Door een aantal bewerkingen van verschillende foto’s door- en achter elkaar te monteren ontstaat een meerlagig beeld. De anekdotiek van de gebruikte foto’s lost op in een geabstraheerde versie van een veelal tragische werkelijkheid. De foto’s vallen ten prooi aan een esthetische, kunstzinnige blik. Onbegrijpelijke gruwelijkheden die nietsontziend ‘in your face’ worden geduwd, krijgen bij haar een kwetsbaarheid die je niet wordt opgedrongen. Haar werk veroorzaakt een raadselachtige en onbestemde gewaarwording.

In haar atelier op de bovenverdieping van het grote Tetterodegebouw in Amsterdam hangt momenteel een monumentaal wandkleed van 3,10 x 1,7 meter dat ze de afgelopen tijd in het Textiellab in Tilburg heeft gemaakt. Het ontwerp is een papercut collage, samengesteld uit verschillende fragmenten van krantenfoto’s van verlaten vluchtelingenkampen omringd door een deplorabele vegetatie van bomen en struiken. Het vergt nauwkeurige observatie om in de tapijtstructuur de staat van beleg die in dit werk als hedendaags Tapijt van Bayeux is verdisconteerd te ontwaren. Bij de eerste aanblik biedt het werk een overweldigende wirwar aan moeilijk te duiden facetten van een landschappelijk slagveld. Anders dan de kroniek van de Slag bij Hastings in 1066 die in het banderolachtige Tapijt van Bayeux van zeventig meter lang bij vijftig centimeter hoog wordt getoond, is Schramijers werk een innerlijke verwerking van onbegrijpelijke onmenselijkheid die een verontrustende dagelijkse werkelijkheid is.

De wereld via kunstzinnige verbeelding binnen het eigen bereik te brengen is voor Charlotte Schrameijer, als kind van twee kunstenaars, welhaast vanzelfsprekend. Haar moeder Eila Loudon (1925-1982) was pottenbakster en gaf les en haar vader was de schilder en graficus Flip Schrameijer (1919-2007) die vooral landschappen en portretten schilderde. Na vier jaar filosofie te hebben gestudeerd ging Charlotte Schrameijer in 1987 naar de Gerrit Rietveld Academie, eerst naar de schilderafdeling, maar ze studeerde in 1992 af aan de opleiding Monumentale Vormgeving. Tijdens de opleiding waren het docenten als Roos Theuws en Adam Colton die haar stimuleerden en begeleidden bij het ontwikkelen van haar eigen beeldtaal. Hoewel ze in haar beroepspraktijk vooral heeft geschilderd en vanaf 2012 haar gelaagde papierwerk ging maken, grijpt ze nu met haar grote wandtapijt terug op haar opleiding in de monumentale kunst. Terugkerend element in haar beeldende aanpak is het suggereren van ruimte in het platte vlak, dat doet ze in haar collages door openingen in het papier te snijden en lagen papier achter elkaar te plaatsen. Voor haar wandtapijt experimenteerde ze met mogelijkheden om die ruimtelijkheid ook in textiel te verwezenlijken. Het weven van gaten bleek een onmogelijkheid, maar de oplossing vond ze in het vertalen van de open gaten naar het weven met dikkere zilverachtige ‘champagnedraden’, die daardoor juist naar voren lijken te komen.

Naast haar vrije atelierwerk maakt ze met enige regelmaat boekomslagen en illustraties. In 2002 behaalde ze haar docentenbevoegdheid. Ze is als vaste docent verbonden aan onder meer het interdisciplinaire programma van de opleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving van ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem. Ze maakt deel uit van het kunstenaarsplatform Vouch en exposeert geregeld in binnen- en buitenland, ook samen met haar echtgenoot beeldend kunstenaar Jurgen Winkler.

Charlotte Schrameijer ondergaat de samenleving, waar er op los wordt geleefd dat het een lieve lust is, als een kaartenhuis dat op instorten staat. Ze verdisconteert die discrepantie in haar werk: “Ik stel onderwerpen aan de orde die me na aan het hart liggen en die me bezwaren en die werk ik uit in bijzonder arbeidsintensieve technieken, zoals het snijwerk in de papieren collages of met kostbare materialen zoals de zijden draden in het wandtapijt. Het beoefenen van ambachtelijke vaardigheden die niet meer van deze tijd zijn vormt een contrast met de computergestuurde technologie die tegelijkertijd in een werkplaats als het Textiellab wordt ingezet. Vroeger werd het weven in alle rust thuis gedaan, zoals ik zelf nog het maken van kantwerk in papier beoefen. Ik ervaar in mijn praktijk een precair evenwicht tussen de overvloed aan verontrustende beelden en mijn persoonlijke verstandhouding daarmee. Het raakt aan mijn eigen vroege ervaring van ontwrichting van mijn ‘thuis’, het gevoel van het verloren paradijs en het eeuwige verlangen hiernaar.”

De grote collages van Charlotte Schrameijer roepen associaties op met werken uit de kunstgeschiedenis en de eigentijdse kunst die het menselijk onvermogen om zijn waardigheid te behouden concreet aan de orde stellen. Bij elkaar genomen vormen haar met een scherp mesje getekende dynamische en vrijwel abstracte collages een grote tuin der onlusten die juist ook door de gebruikte esthetiek een onbehaaglijk gevoel oproepen.

Charlotte Schrameijer: “Met de titels van mijn werken geef ik de kijker enigszins richting of houvast. Bij ‘Home Sweet Home’ is duidelijk dat die uitspraak maar beperkt houdbaar is binnen de context van een schamel onderkomen aan de rafelrand van de menselijke beschaving. ‘Après nous le déluge’ geeft aan dat wij mensen van alles aanrichten in deze wereld zonder om te kijken en verantwoordelijkheid te nemen. Ik leg die kwesties in de eerste plaats voor aan mijzelf. Hoe sta ik daarin? Welke verantwoordelijkheid neem ik? Ik bekijk dat vanuit verschillende invalshoeken door dezelfde foto’s meerdere keren te gebruiken en ze te spiegelen. Met het ‘vertalen’ van mijn uitgesneden collages naar geweven tapijten op groter formaat vind ik daar een nieuwe weg in die ik verder wil onderzoeken.”

www.charlotteschrameijer.nl