Alsof onze lichamen eigendom waren van een ander – over het werk van Pamela Enyonu

“Het voelde alsof mijn lichaam van iemand anders was, alsof onze lichamen eigendom waren van een ander.” Met deze woorden verwijst kunstenaar Pamela Enyonu naar de ondermijning van vrouwen waarmee ze nog elke dag geconfronteerd wordt. Ze pakt de macht terug door werk te maken over de ervaringen van de Zwarte vrouw. In Kampala, de Oegandese hoofdstad waar de kunstenaar woont, wordt een Zwarte huid als lelijk gezien. In een poging het schoonheidsideaal na te streven bleken veel vrouwen hun huid. Door op haar schilderijen Zwarte vrouwen te laten zien, oefent Enyonu invloed uit op hoe er naar hen en hun schoonheid wordt gekeken en zorgt ze ervoor dat zij gerepresenteerd zijn en deel uitmaken van het collectieve geheugen.

Van oudsher werd portretkunst ingezet om de machtspositie en status van de geportretteerde te tonen. Enyonu heeft hier met haar serie Order of the Equator een eigentijdse draai aan gegeven. In deze portretten vereeuwigt de kunstenaar fictieve, Zwarte, vrouwelijke leiders. Met deze schilderijen staat ze zichzelf toe in een betere toekomst te geloven. Met name voor landen van het Afrikaanse continent waar slavernij en kolonisatie verregaande invloed hebben. De kunstenaar vindt het bevrijdend om aan de toekomst te denken omdat daarvoor nog niemand de regels heeft bepaald. Dat betekent dat zij en haar geportretteerden in haar scenario’s kunnen zijn wie ze willen zijn.

Een sterk onderdeel van Order of the Equator is het schilderij Seat at the table, waarin een vrouw aan een tafel zit met drie voorwerpen die macht symboliseren. In Oeganda, net als veel andere plekken in de wereld, wordt van vrouwen verwacht dat zij veel rollen tegelijkertijd vervullen. De vrouw in dit schilderij hoeft niet te voldoen aan die traditionele verwachtingen: bij haar plaats aan de tafel komen andere verantwoordelijkheden kijken.
De envelop die links voor haar ligt, staat symbool voor welvaart en het boek symboliseert kennis. Met deze kennis kan ze een bijdrage aan de samenleving leveren, maar het geeft haar ook de macht om haar eigen identiteit te definiëren. Het rechterobject is een scepter van leiderschap, dat in de Oegandese cultuur door het opperhoofd van de familie wordt doorgegeven aan de erfgenaam. Deze scepter wordt eigenlijk nooit aan vrouwen gegeven, omdat in Oeganda alleen mannen erfgenaam kunnen zijn. Zoals de scepter en de titel van het werk laten blijken, krijgt de vrouw in dit schilderij letterlijk en figuurlijk een plaats aan de tafel. Ze wordt in haar kracht gezet, heeft macht die zich uit in welvaart, kennis en leiderschap. In de wereld van Enyonu wordt ze eindelijk serieus genomen