Op studiobezoek bij Hadassah Emmerich
Wie zijn de kunstenaars achter belangrijke, kwetsbare en kritische kunstwerken? Hoe ziet hun blik op de wereld eruit en wat zeggen ze precies over de thematieken die ze met hun werk aansnijden? Museum Arnhem is in 2018 tijdelijk gesloten vanwege uitbreiding en vernieuwing. Mister Motley gebruikt deze kans om in de collectie van het museum te duiken en kiest maandelijks een spraakmakend werk uit. Deze maand: Ornament II van Hadassah Emmerich.
Een drietal werelden ligt achter elkaar verborgen en wordt overwoekerd door weelderige natuur. De rubberbomen, afkomstig uit Indonesië, zijn met grafiet getekend en plaatsen zich zwaar en brutaal in het centrum van de schildering, Ornament II. Achter de bladeren schemert een veelheid aan portretten, die met inkt in nat papier zijn gekrast. De lagen binnen de tekening zijn als decorstukken die één voor één uit de coulissen het podium op worden gerold. “Ze representeren verschillende tijden, belevingen. Het is haast een geschiedkundige documentatie met zwevende fantasieën en het overkoepelende van het vegetatieve, het bladerrijk in het midden van de tekening.”
Hadassah Emmerich wordt in 1974 geboren in Heerlen, Limburg. Met Nederlands, Indonesisch, Chinees en Duits bloed, doopt zij zichzelf tot brugfiguur. Ze meent noch het één noch het ander te vertegenwoordigen. Een tussenpersoon die tot verbinding en menging van culturen leidt, en verkondigt dat het één het ander niet hoeft uit te sluiten. “Ik kan niet anders, want ik ben zelf een product van verschillende achtergronden.”
De niet te duiden positie van Emmerich echoot binnen de gelaagdheid in haar oudere werk. Met een onuitputtelijke concentratie plaatst Emmerich laag over laag op papier. Waarna de motieven, kleurovergangen en afbeeldingen voor, achter en naast de tekening de ruimte in walsen. Het schilderdoek of papier representeert enkel de start van alles waar de toeschouwer zich midden in begeeft. Een vergelijking met de Katholieke kerken in het zuiden van Italië is snel gemaakt. Het gevoel overdonderd te worden in een veelheid aan dingen die grootser zijn dan de mens. Emmerich brengt tijden samen die elkaar nooit ‘ontmoet’ kunnen hebben, zij zoekt tussen feit en fictie. Zij is de bemiddelaar en raakt met deze identiteit aan haar eigen positie: een plek tussen meerdere culturen in. Een, volgens Emmerich, onderhandelbare, niet gefixeerde plek.
Ik bezoek Emmerich in haar Brusselse atelier.
MdL: “Je spreekt over het exotisme als een inventie van het brein en de emotionele wereld. Je noemt het een ruimte voor projectie, maar geen echte, bestaande plek. Hoe verhoud je je tot iets wat niet bestaat? Iets wat schemert, iets wat je niet kan vangen, maar wel proeft.”
HE: “Het exotisme is een soort bipolaire constructie. Het is een begrip dat enerzijds weerstand oproept, en anderzijds wordt gevierd. Het bezit een tweedeling die kan worden opgevat als een ruimtelijke constructie. Binnen deze ruimtelijke constructie kan het idee van expanded painting plaatsvinden. Dit kan op verschillende manieren; schilderkunst die zich daadwerkelijk in de ruimte expandeert. Zoals muurschilderingen of installaties. Of werk dat zich contextueel opstelt, zich verhoudt tot de schilder, tot iets in de ruimte of de geschiedenis van een plek. Ik vind dat spannend, daar zit een heel onderzoeksgebied in. Misschien is er in die ruimte niet alleen plaats voor de beweging tussen twee polen, maar ook om het samen te brengen. Het is interessant dat de ruimte in beweging blijft tussen aantrekken en afstoten.”
De vraag daagt waar de ruimtelijkheid van het schilderij zich bevindt. Alles plaatst zich immers ten opzichte van elkaar. De motieven, transparante kleurovergangen en sjablonen eindigen niet naast het schilderdoek, maar plaatsen zich overal om de kijker heen. Het werk van Emmerich rent, danst en raast door de ruimte, omringt de kijker en breidt zich uit.
Deze overdaad aan vormen, kleur en lagen heeft sinds 2015 plaatsgemaakt voor een zorgvuldige interesse voor het platte vlak, het schilderdoek. “In mijn oude werk lagen de lagen echt op elkaar. Het speelde zich af in een ware jungle. Dingen werden overgroeid of overwoekerd, om vervolgens toch te kunnen overleven.” Inmiddels spreekt Emmerich over suggestieve ruimtelijkheid. Als een puzzel bouwt zij het schilderij op, waarbij alle vlakken précies in elkaar passen. “De suggestie lijkt ruimtelijk, en ik benadruk het fysieke, maar het is eigenlijk zo plat als een dubbeltje.”
MdL: “Heeft deze nieuwe manier van werken te maken met een verschuiving, of het vinden van antwoorden binnen je onderzoek?”
HE: “Ik zocht meer eenheid binnen mijn beelden en minder fragmentatie. In 2016 trad ik dan ook met een nieuwe serie naar buiten: Cold Shoulder Series, een monumentaal vijfluik. Iemand die mijn werk al langer kende zei: ‘Ik zie dat het van jou is, ik herken de motieven, maar het is alsof er een soort verinnerlijking heeft plaatsgevonden.’” Bewust koos Emmerich ervoor om met meer specifieke motieven te werken, om zo een andere boodschap uit te dragen. Eerder interesseerde Emmerich zich voor de ruimte. De energie die het uitstraalde. Ze werkte met een veelheid aan beelden en referenties. “Dat is iets wat mij nog steeds interesseert natuurlijk, maar het gaat nu veel meer over het kleuronderzoek en gerichte motieven kiezen.” De schilderijen van Emmerich tonen vandaag de dag een ruimtelijkheid, waarbinnen geabstraheerde elementen van het vrouwelijk lichaam liggen verborgen. Zo ziet men in de Cold Shoulder Series een compositie van een schouder, haardossen en een masker en profil. Deze samenstelling herhaalde Emmerich vijf keer in verschillende kleurcombinaties, waarbij de huiskleur subtiel verandert en de haren vijfmaal een andere tint zwart zijn.
ML: “In je werk The Inverted Table, dat je maakte voor een tentoonstelling in het Stedelijk Museum Schiedam in 2014, ziet men verschillende persoonlijke bezittingen, die een tiental jaar met je meeverhuisde van Maastricht, Antwerpen, Londen, Berlijn en weer naar Maastricht. Je laat o.a. een tekst van Jean Fischer zien, waarin zij het kunstenaarschap definieert als een nomadenbestaan. Vul jij je eigen kunstenaarschap ook zo in?”
HE: “De geschiedenis van alle objecten en persoonlijke items schetsen een soort weg. De zware eikenhouten tafel, waarop het model van The Inverted Table gebaseerd is, komt uit mijn ouderlijk huis en duidt immobiliteit aan. In de tafel vond ik een strip van Kuifje. Licht, altijd op reis en niet gebonden aan een vaste plek. Dat ideaalbeeld van het leven staat in contrast met het object waarin het opgeborgen lag. Dat is het basis idee van het werk geweest.” De achthoekige vorm van de vitrine, meubel en schildering doet denken aan een altaar waarin Emmerich haar persoonlijke bezittingen tentoonstelt. De objecten spreken een visuele taal en tonen een route binnen het verleden. Een verzameling van tijd.
De verschuiving van haar werk- en denkwijze vat Emmerich samen binnen de muurschildering die zij recent maakte (september, 2018) in het gebouw van de Nederlandse ambassade in Jakarta. Daar bracht zij oud en nieuw samen, door de confrontatie aan te gaan met een schildering die zij eerder in 2006 maakte. Naast de veelheid aan motieven zet Emmerich nu een zelfverzekerde vorm neer. Een stillere vorm, die eenzelfde hectiek kent als de naastgelegen schildering, maar niet verhullend werkt. Emmerich noemt de vormen hermetisch. Soms zo ver ingezoomd, waardoor er geen plek is om uit het beeld te vluchten. “Ik vind dat er een bepaalde anonimiteit in zit, een bepaalde stilte, die tegelijkertijd heel sensueel en lichamelijk wil zijn.”
Dit stuk is geschreven in opdracht van Museum Arnhem, zonder redactionele inspraak. Museum Arnhem is momenteel gesloten in verband met een uitbreiding en vernieuwing. Hoewel de collectie nu niet te zien is in het museum, is een groot deel van de collectie te raadplegen via de website van het museum.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl