Dagmar Bosma

De diviniteit van dans – met Connor Schumacher naar The Rhythm of the Night in het Frans Hals Museum

Interview
16 maart 2023

Dagmar Bosma brengt met danskunstenaar Connor Schumacher een bezoek aan The Rhythm of the Night. De werken in de tentoonstelling zetten henzelf in beweging en leiden tot gesprekken over de gemeenschap van dansende lichamen, therapeutisch raven, de omlijning van je persoon los kunnen laten en het uitzweten van het kapitalisme.

Op een druilerige woensdagmiddag stappen we de nacht binnen. Samen met danskunstenaar Connor Schumacher bezoek ik de The Rhythm of the Night in het Frans Hals Museum in Haarlem, een videokunsttentoonstelling die de bezieling van het uitgaansleven viert.

Binnen zijn dans- en kunstpraktijk produceert Connor raves, movement classes en voorstellingen met het doel om mensen in beweging te zetten. Het is zijn diepe overtuiging dat onze maatschappij beter af zou zijn wanneer we elke dag zouden dansen.

Anne de Vries, Critical Mass : Pure Immanence, 2015, video (still). Bruikleen van de kunstenaar.

Bij aankomst in het museum treedt het gedreun van een technobeat ons al tegemoet. Het voelt meteen alsof we in een club zijn. De eerste tentoonstellingszaal vult zich met Critical Mass : Pure Immanence van Anne de Vries, een werk dat de esthetiek en filosofie van massale dance-evenementen onderzoekt. De ruimte is omlijnd met fictieve reclamespandoeken, ontworpen voor denkbeeldige feesten. De beeldtaal van de posters druipt van de commercie, maar hun boodschap speelt op ironische wijze met revolutionair woordgebruik: ‘Resist the Drama of Life’, staat er op een van de doeken, en elders ‘Disobedient Peasants United’ (ongerelateerd aan de boerenprotesten; het werk komt uit 2015).

In de centrale video zien we opnamen van grootschalige dance events met hallucinante lichtshows. Duizenden mensen gaan op in een zee van lichamen, doorkruist met lasers. Over EDM en Hardstyle-muziek horen we een voice-over als in een epische actiefilm. ‘Here minds are no longer conceived as differentiated from the body’, belooft de bezwerende stem, die de ultieme versmoltenheid van alle elementen predikt. ‘The time has come to oppose transcendence as ‘outside’.’ Het allesoverstijgende vindt hier en nu plaats, in dit zweterige samenzijn.

Het lijkt alsof we opgeroepen worden om in actie te komen, om onszelf te bevrijden van beklemmende maatschappelijke systemen, maar de toon van de verteller voelt eerder hypnotiserend dan emancipatoir. Connor vertelt dat hij zelf nog nooit naar zo’n massa-evenement geweest is. ‘Ik geloof sterk in de gemeenschap van dansende lichamen, maar voel weinig verbinding met zo’n groot spektakel. Ik kan me wel vinden in de filosofische uitspraken in de video. De lichamen van deze mensen warmen langzaam op en hun sensoriële systeem wordt zó hard aangezet dat ze de structuren waarin we normaal leven vergeten. We noemen dat ‘transcendentie’, ‘true existence’, of ‘bovennatuurlijk’, maar het is eigenlijk alleen maar heel natuurlijk dat we ons warm en levend kunnen voelen door samen te zijn en te bewegen. Toch is het nog steeds zo’n verrassing voor ons dat samenzijn een vreugdevolle gelegenheid kan zijn, en dat voor een moment het kapitalisme binnenin je lichaam uitgezweet kan worden.’

Rineke Dijkstra, The Krazyhouse, Liverpool, UK, 2009 (Megan), video (still). Frans Hals Museum, gezamenlijke aankoop van Stedelijk Museum Amsterdam en Frans Hals Museum Haarlem.

Ik benoem de spanning tussen dit subversieve potentieel en de hypercommerciële context van de in het werk afgebeelde dance events. Connor benadrukt hoe rave-cultuur juist begon als een non-commerciële, verbindende ervaring gegrond in illegaliteit en zelforganisatie. ‘Het is heel moeilijk om vandaag de dag zulke underground rave-gemeenschappen te organiseren. Ruimte is onderworpen aan allerlei regels die een ongehoorzaam bijeenkomen onmogelijk trachten te maken. En al waren deze belemmeringen er niet, dan nog is een utopische ruimte vrij van elke machtsstructuur of economisch belang in zichzelf nooit bereikbaar. Een verlangen naar volledige transcendentie gaat altijd gepaard met het verdriet dat dit net buiten ons bereik ligt.’

We volgen het geluid van wat klinkt als een trance remix uit begin 2000, naar de verduisterde zaal waarin Rineke Dijkstra’s installatie The Krazyhouse te zien is. De muziek staat hard, en al snel herkennen we in de mix stukjes van het nummer uit de titel: The Rhythm of The Night. Connor begint te dansen, en ik volg. Een beeldscherm op de wand trekt ons naar zich toe. Daar danst een timide blondine, met hoepel oorbellen en booty shorts, tegen een fel witte achtergrond. Ze zwaait haar armen ongemakkelijk door de lucht, vormt mime-kubusjes met haar handen. Na enkele minuten is het zwart, en verspringt de video naar een scherm aan de andere kant van de ruimte. Een klungelige rocker met lang haar speelt luchtgitaar en begint daarna te headbangen. Zo wordt de zaal afwisselend bevolkt door steeds een dansende tiener, de een nog zelfbewuster dan de ander.

Dijkstra maakte de video in een studio op de dansvloer van de club The Krazyhouse in Liverpool, en vroeg vijf jongeren op hun favoriete muziek te dansen. Het eindresultaat is ontwapenend en pijnlijk herkenbaar, zelfs voor een dans-pro als Connor. ‘Wat je hier ziet is de menselijke conditie, het werk is vol van angst. Er is een reden dat we liever dansen in het donker! Dans is voor mij een dynamische meditatie, waarbinnen ook ik me niet alleen maar de hele tijd goed voel. Ik probeer te erkennen wanneer ik fucking bang ben, wanneer mijn lichaam gespannen is, en daar doorheen te werken. Er gaat van alles door me heen terwijl ik mijn eigen identiteit perform in de club of op het podium.’

Connor noemt zichzelf ook wel een ‘therapeutische raver’, en reikt mensen via zijn kunst handvatten aan om een ‘staat van dans’ te betreden. Hij begeleidt ze zo in de ontwikkeling van hun eigen ‘fysieke cultuur’: ‘Identiteit krijgt vorm in de oscillatie van je interne staat en externe omgeving, van gezien worden en mogen verdwijnen, als hartkleppen die open- en dichtgaan. Veel mensen worstelen daarmee. We zien in Dijkstra’s werk echter ook één danser die zichzelf in zo’n uitzinnige, sensoriële ervaring weet te plaatsen dat de performance van identiteit op de achtergrond raakt, en het fysieke bestaan naar voren komt.’ Het valt me meteen op dat de danser die Connor aanwijst een mannelijke gender presentatie heeft. Dat juist hij los weet te breken, lijkt me helaas geen toeval. Ik zie hoe de jonge vrouwelijke dansers hun best doen om sexy te zijn, terwijl ze nerveus de zoom van hun rokjes naar beneden trekken. Zelf probeer ik de laatste jaren wanneer ik uitga meer te bewegen aan de hand van wat goed voelt, in plaats van wat er goed uit zou zien. Maar zo ben ik, een persoon die als vrouw aangeduid is bij de geboorte, zeker niet geconditioneerd.

Matt Stokes, Long After Tonight, 2005, video (still), Frans Hals Museum.

We dansen verder naar Trance, door Tianzhuo Chen, een 12 uur lange rituele performance die is samengepakt in een edit van vijf minuten. Verwijzingen naar gabber, sjamanisme, en Zuidoost-Aziatische godheden volgen elkaar in rap tempo op. ‘Dit brengt me terug naar de diviniteit van dans’, zegt Connor. In de soundtrack van de video denkt hij een gesynthesizede versie van traditionele Indonesische Gamelan muziek te herkennen.    

Gedurende het ritueel proberen de performers en het publiek, aangezwengeld door driftige dans, in een trance te raken. Wanneer je zon staat bereikt, kan je, in Connor’s woorden, ‘terugkeren naar het lichaam, zonder alle bullshit die we om ons heen gebouwd hebben.’ Het heeft iets paradoxaals dat er binnen dit soort choreografische rites een overstimulering aan symbolen opgestapeld wordt, om ons door te laten breken naar een heel basale staat van zijn. Ik benoem hoe er in het dagelijks leven van ons verwacht wordt dat we op een normatieve, sociaal acceptabele manier op stimuli reageren. Het creëren van een intentionele ruimte zonder oordelen, die een bredere zintuiglijke en lichamelijke expressie mogelijk maakt, is volgens Connor dan ook belangrijk voor onze menselijke vorming. ‘Mijn praktijk draait om het faciliteren van dit soort intentionele ruimtes, waarbinnen mensen hun interpersoonlijke soft skills kunnen ontwikkelen. Zulke fysieke oefening kan een enorme invloed hebben op hoe je vervolgens de wereld instapt, met anderen door de ruimte beweegt. Wetende hoe deze ruimte te delen, hoe elkaar te benaderen, aan te raken, aan de kant te gaan voor een ander.’

Dans weet altijd wel een plek te vinden, zo laat Matt Stokes zien met zijn werk Long After Tonight. De film is een eerbetoon aan Northern Soul, een muziekgenre dat ontstond toen Afro-Amerikaanse soulmuziek in de jaren 60 overwaaide naar het noorden van Engeland. Stokes ensceneerde een Northern Soul-avond, zoals die dertig jaar eerder plaatsvond in een kerk in het Schotse Dundee. Volgens mij zijn het ook dezelfde mensen als toen, dertig jaar later!’, merkt Connor op. Ze zijn gegroeid in hun eigen fysieke culturen en dans geschiedenissen, en nemen dat allemaal mee.’

Close-ups van zwierende rokken en kerkelijke versieringen brengen dans in relatie met religieuze extase. De setting is anachronistisch; dans is een tijdreiziger. Connor vindt het mooi hoe de overlapping van verschillende dansgenres en muzikale tijdperken in het werk naar voren komt. ‘Je ziet hier niet alleen de danscultuur van Northern Soul, maar ook de lindy hop, de twist and shake, breakdance en zelfs soefi-achtige draaislagen. Als je elektronische muziek onder deze beelden zou zetten, zouden ze ook kloppen. Geef ze wat glow sticks en hijs ze in fuzzy crop tops, en het geheel speelt zich af in het nu.’ Maar in het bijzonder wordt hier getoond hoe zwarte muziek de geschiedenis overbrugt heeft: ‘Long After Tonight vertelt me dat alle populaire dansmuziek zwarte muziek is.’

We naderen het slot van de tentoonstelling in harmonieuze pas. Maar dan struikelen we over Hooley, door kunstcollectief Kimberly Clark. In een slide show flitsen foto’s van de drie vrouwelijke kunstenaars voorbij, die al drinkend, rokend en slopend door straten vol afval zwerven. ‘Hier gaat het over de genderrollen die we eerder bespraken’, oppert Connor. ‘Binnen normatieve genderperformance van vrouwelijkheid is het moeilijk om tot een doorbraak te komen, maar hier wordt erop los geslagen.’ De kunstenaars klimmen in verkeerspalen en bovenop autos. Spugen in de lens van de camera en steken hun middelvinger op. Spelen een toneelstukje met een op straat gevonden dweil. De nacht is bijna aan zijn viezige einde gekomen.

Wu Tsang, Wildness, 2012, video (still). Bruikleen van de kunstenaar, Galerie Isabella Bortolozzi, Berlijn.

De beelden roepen flashbacks op van soortgelijke misdragingen, na een nacht dansen tot in de vroege uurtjes. Laats, na een avond uit in Dublin, raapte ik een baksteen van straat, om deze vervolgens herhaaldelijk te likken. Connor roept het uit: ‘Wat een glorieus moment! Wanneer de straten leeg zijn van geprojecteerde moraliteit, en de infrastructuur van de bebouwde omgeving je niet meer kan dwingen op het rechte pad te lopen!’ Het was een klein gebaar van veronachtzaming. Voor eventjes liet ik de veilige omlijning van mijn persoon los. Ik werd de volgende ochtend wakker met zand in mijn mond.

Met vierkante ogen komen we aan bij het laatste werk in de expositie. De documentaire Wildness door Wu Tsang is een portret van de disco ‘Silver Platter’ in Los Angeles. In de film spreekt de Silver Platter met een eigen stem, ware het een levende entiteit, of een geest. Al sinds de jaren 60 is zij een woonkamer voor Latijns-Amerikaanse transvrouwen en andere lhbti+’ers, die hier dragshows opzetten en onbezorgd lol kunnen maken. Maar gentrificatie ligt op de loer, en de verschillende gemeenschappen die in de Silver Platter samenkomen, raken met elkaar in conflict. 

Connor en ik hebben het na afloop over de verschillende queer dans-woon-kamers in ons leven, waarvan sommige de deuren alweer moesten sluiten. De laatste zin in Wu Tsang’s film viel Connor in het bijzonder op: ‘It was beautiful and it was flawed’. ‘Dat is, denk ik, het beste dat we gaan krijgen. Wanneer we als queers zoeken naar utopie, missen we vaak de sweetest spot, ergens tussen het verlangen naar ruimte, het vinden ervan, de volheid ervan, de complicaties ervan en de dissolutie ervan. Je beseft je vaak niet dat je onderdeel van een beweging bent, voordat deze eenmaal is afgelopen.’

Advertenties

Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl

#mc_embed_signup{ font:14px Riposte, sans-serif; font-weight: 200; } #mc_embed_signup h2 { font-size: 3.6rem; font-weight: 500 } #mc_embed_signup .button { border-radius: 15px; background: #000;} #mc_embed_signup /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

* verplicht
Email formaat
(function($) {window.fnames = new Array(); window.ftypes = new Array();fnames[0]='EMAIL';ftypes[0]='email';fnames[1]='FNAME';ftypes[1]='text';fnames[2]='LNAME';ftypes[2]='text'; /* * Translated default messages for the $ validation plugin. * Locale: NL */ $.extend($.validator.messages, { required: "Dit is een verplicht veld.", remote: "Controleer dit veld.", email: "Vul hier een geldig e-mailadres in.", url: "Vul hier een geldige URL in.", date: "Vul hier een geldige datum in.", dateISO: "Vul hier een geldige datum in (ISO-formaat).", number: "Vul hier een geldig getal in.", digits: "Vul hier alleen getallen in.", creditcard: "Vul hier een geldig creditcardnummer in.", equalTo: "Vul hier dezelfde waarde in.", accept: "Vul hier een waarde in met een geldige extensie.", maxlength: $.validator.format("Vul hier maximaal {0} tekens in."), minlength: $.validator.format("Vul hier minimaal {0} tekens in."), rangelength: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1} tekens."), range: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1}."), max: $.validator.format("Vul hier een waarde in kleiner dan of gelijk aan {0}."), min: $.validator.format("Vul hier een waarde in groter dan of gelijk aan {0}.") });}(jQuery));var $mcj = jQuery.noConflict(true);

Meer Mister Motley?

Draag bij aan onze toekomstige verhalen en laat ons hedendaagse kunst van haar sokkel stoten

Nu niet, maar wellicht later