Fysieke kunstboeken in digitale tijden – In gesprek met Looiersgracht 60
Een interview met Nadine Snijders, de co-director van Looiersgracht 60, over de waarde van fysieke kunstboeken in tijden van digitalisering.
Dit weekend staat mister Motley op de intieme kunstboekenbeurs Printing Plant, georganiseerd door Looiersgracht 60, een tentoonstellingsruimte voor kunst, design en architectuur. Tijdens Amsterdam Art Weekend wordt deze voormalige drukkerij en kartonfabriek omgebouwd tot plek voor kunstboeken. De industriële kunstruimte biedt een platform aan 80 onafhankelijke uitgevers en kunstenaars uit 20 landen om boeken te tonen en verkopen. Van kunstenaarsedities tot catalogi en van boeken tot zines die over het algemeen niet beschikbaar zijn in de reguliere boekhandel. Vandaag een interview met Nadine Snijders, de co-director van Looiersgracht 60, over de waarde van fysieke kunstboeken in tijden van digitalisering.
Kunnen jullie iets vertellen over de aanleiding van Printing Plant?
Nadine Snijders: ‘Publiceren neemt een belangrijke positie in binnen de praktijk van kunstenaars en kunstinstellingen, maar het wordt steeds moeilijker om speciale kunstboeken te produceren, distribueren en presenteren – vaak vanwege een gebrek aan financiering. Hoewel de onafhankelijke artistieke print cultuur een rijke geschiedenis kent in Amsterdam, zijn er nog maar weinig plekken voor kunstenaars en uitgeverijen om de vaak progressieve publicaties die zij maken aan het bredere publiek te laten zien. Veel prachtige titels zijn alleen maar te vinden bij een kleine selectie van gemotiveerde en gespecialiseerde boekverkopers. Ook wij in Looiersgracht 60 hebben een kleine uitgeverij, waar we, samen met elke solotentoonstelling, een uitgave in beperkte oplage publiceren. Toen we daarmee begonnen deden we de distributie zelf en realiseerden we ons snel dat er geen specifieke kunstboekenbeurs was in Nederland. Onafhankelijke uitgevers, maar ook wijzelf, misten daarmee een belangrijk platform om zowel een lokaal als wereldwijd publiek te bereiken.‘
Het wordt steeds moeilijker om speciale kunstboeken te produceren, distribueren en presenteren – vaak vanwege een gebrek aan financiering.
Het is niet makkelijk om in deze tijd van digitalisering uitgever te zijn, laat staan van kunstboeken, waarom kiezen instellingen en kunstenaars daar dan toch voor?
‘Wij hebben er zelf, als klein publishing house, voor gekozen omdat het een heel andere ervaring biedt dan het digitaal communiceren of publiceren. De textuur van papier, de driedimensionale sensatie, de diverse print technieken, de bijna onbeperkte mogelijkheden voor het grafisch vormgeven, het in staat zijn om meerdere (kunst-)disciplines te combineren in een publicatie, maakt het daaruit voortkomende object tastbaar en uniek.
Maar het klopt dat het in deze tijd niet makkelijk is om kunstboeken te publiceren. In een steeds meer verbonden wereld is de beweging en uitwisseling van ideeën en mensen sneller dan ooit. Dit geeft ons dan wel de indruk dat deze rijkdom aan kennis altijd binnen handbereik zal zijn, maar in werkelijkheid verdwijnen ook veel hulpbronnen en worden we in de digitale wereld overspoeld met informatie van verschillende kwaliteitsniveaus.
Het is niet voor niets dat juist in de afgelopen jaren de interesse in het onafhankelijk publiceren van kunstboeken heel erg is toegenomen, en dat er een hele nieuwe generatie van creatieve makers bezig is met bijvoorbeeld nieuw leven in oude druk methodes te blazen. Tijdens Printing Plant gaat ook de nieuwe video-installatie ‘Press, Publish, Action’, van de Nederlandse uitgeverij, The Future Publishing, in première. Dit werk gaat specifiek over de ontwikkeling en het belang van kunstpublicaties in Amsterdam en is tot stand gekomen naar aanleiding van gesprekken met verschillende experts. De film schetst de contouren van hoe Amsterdam is gevormd door de boekenindustrie en kijkt naar de redenen voor de heropleving van het medium in de afgelopen jaren. Wellicht is publiceren een manier geworden om te ontsnappen aan de overvloed van databases en algoritmes en om met gerichte aandacht te focussen op specifieke thema’s en momenten die anders verloren gaan in de overvloed aan informatie.‘
Dit geeft ons dan wel de indruk dat deze rijkdom aan kennis altijd binnen handbereik zal zijn, maar in werkelijkheid verdwijnen ook veel hulpbronnen
Waarom is het volgens jullie zo belangrijk dat er nog steeds kunstboeken zijn?
‘Sinds het begin van de 20e eeuw hebben kunstboeken de aandacht van kunstenaars getrokken. In de jaren ’60 werden kunstboeken een populair middel om het tentoonstellingsplatform uit te breiden en het ‘kostbare kunstobject’ te democratiseren. De bedoeling van de kunstenaars was toen niet om hele ambachtelijke, waardevolle voorwerpen te maken, maar juist ook om boeken in hogere oplages te maken en zo beschikbaar te maken voor een nieuw publiek met behulp van verschillende distributiesystemen. Tegenwoordig zijn kunstboeken echter vaak limited-editions, die minder makkelijk te categoriseren zijn, vaak wat duurder vanwege gebrek aan financiering en distributie door reguliere uitgeverijen. Dit is precies waar de rol van onafhankelijke uitgeverijen duidelijk wordt, want zij kunnen kunstenaars mogelijkheden bieden om te experimenteren en boeken te produceren die niet noodzakelijkerwijs gericht zijn op commercieel succes, maar die specifiek een kans bieden voor artistieke ontdekkingen, onderzoek en verdieping. Tegelijkertijd biedt het kunstenaarsboek het publiek een uitzonderlijke kijk in de praktijk van de kunstenaar en de mogelijkheid om dichterbij de kunst te zijn. Kunstobjecten moeten vaak op afstand in museale context bewonderd worden, een kunstenaarsboek kan je vasthouden, mee naar huis nemen, doorheen bladeren om zo een intieme kijk in de wereld van de kunstenaar krijgen.‘
Zij kunnen kunstenaars mogelijkheden bieden om te experimenteren en boeken te produceren die niet noodzakelijkerwijs gericht zijn op commercieel succes
Wat is de meest bijzondere kunstenaarsuitgave die jullie in de afgelopen tijd hebben gezien?
‘Lastige vraag. Elk jaar selecteren we tijdens Printing Plant ook een aantal kunstenaars die kunnen deelnemen aan de beurs met een specifieke publicatie. Vorig jaar hadden we bijvoorbeeld Romy Yedidia met de publicatie ‘The Beauty Machine’, bestaande uit twintig verschillende boekomslagen gemaakt van latex afgietsels. Het zijn afgietsel van verschillende delen van haar eigen lichaam en vorm en inhoud komen in deze publicatie dan ook mooi samen. Yedidia’s werk onderzoekt namelijk het vrouwelijk lichaam in de media en stelt vragen over de representatie van gender in de westerse samenleving.
Dit jaar hebben we weer 17 kunstenaarsboeken geselecteerd. Een van hen is de Italiaanse Enrico Floriddia, die in zijn uitgave ‘Bildungs- roman’ presenteert. Dit is een biografie van de nomadische Oostenrijkse archeoloog Eduard Glaser. Het boek bestaat uit gevonden documenten, veronderstelde dromen, liminale teksten en popmuziekvideo’s. Bildungsroman volgt het eerste deel van het leven van Glaser tijdens zijn studies in Praag en Wenen, zijn reis te voet naar Parijs, zijn onrustige tijd in Tunis en Alexandrië voordat hij zijn uiteindelijke bestemming, Jemen, bereikt. Het zogenaamde Arabia Felix, ofwel het vrolijke Arabië, is de plaats waar Eduard Glaser eindelijk zijn zoektocht stopte. Gewoon om te beginnen met graven. Naar ons idee een bijzonder boek, dat op een eclectische en poëtische manier nationale mythen bevraagd.‘
Een kunstenaarspublicatie is in staat meer nuances te bieden op het werk van de kunstenaar omdat er meer geschreven of beeldende context geboden kan worden.
Wat kan een kunstenaar in een boek vertellen wat niet verteld kan worden middels een autonoom werk?
‘Een kunstenaarspublicatie is in staat meer nuances te bieden op het werk van de kunstenaar omdat er meer geschreven of beeldende context geboden kan worden. Het boek biedt een kans om extra de diepte in te gaan en een meer gelaagd beeld van het werk en de werkwijze van een kunstenaar te tonen. Soms speelt dit ook allemaal niet en wil een kunstenaar een werk produceren dat dan toevallig de vorm van een boek krijgt. Er zijn veel varianten mogelijk, en dat is precies wat het medium zo interessant maakt.‘
Tijdens Amsterdam Art Weekend gebeurt er heel veel door de hele stad, waarom moeten mensen bij jullie komen? Wat kunnen ze verwachten?
‘Ja, er worden ongelooflijk veel events georganiseerd tijdens Amsterdam Art Weekend, voornamelijk tentoonstellingen en performances. Met Printing Plant Art Book Fair hopen we het programma aan te vullen, met een ontmoetingsplek in Looiersgracht 60, waar het publiek kennis kan maken met uitgevers. Daarnaast bieden we een verdiepend programma, specifiek gefocust op het kunstboek. En ook zijn we dit jaar weer een aantal bijzondere samenwerkingen aangegaan. Zo presenteren we samen met de Rijksakademie een aantal panel discussies en een selectie van progressieve kunstboeken gemaakt door huidige residenten en alumni. Ook is er een nieuwe magazine corner, die we samen met Athenaeum Boekhandel en Nieuwscentrum hebben gecureerd. Het publiek kan hier kennis maken met zowel kleine indie magazines als met andere bijzondere kunst gerelateerde bladen. Verder zijn van veel van de kunstenaars die (tijdens Amsterdam Art Weekend) tentoonstellen ook boeken te vinden bij Printing Plant Art Book Fair. Het streven is een plek te zijn waar kennis en ideeën over boeken uitgewisseld kunnen. Amsterdam heeft zo’n lange en bijzondere geschiedenis wat betreft de boekdrukkunst. Om daar een bijdrage aan te leveren en zo te helpen deze traditie in leven te houden is het doel.’
Printing Plant is open van 22 november tot en met 24 november tussen 12.00 en 20.00. Klik hier voor meer informatie.