Het leven en lijden van Christien Greven

Wie op internet zocht naar Christien Greven vond tot voor kort helemaal niets. Dat een kunstenaar in 2022 op het wereldwijde web onvindbaar is, valt bijna niet te bevatten. Zeker als het iemand is die als Nederlandse jarenlang in Frankrijk en Duitsland haar leven heeft geleid. Om haar te leren kennen is een persoonlijke ontmoeting noodzakelijk, de beste manier om iemand te ontdekken.

Haar atelier bestaat uit een paar vertrekken in de gewelven van haar huis aan de Coehoornsingel in Zutphen vlakbij wat ter plaatse de Grote Gracht heet en net zo goed de mythologische scheiding tussen boven- en onderwereld zou kunnen zijn, gezien het tehuis voor ouderenzorg De Lunette dat ook aan de singel is gelegen.

Afdalend naar het atelier is het alsof je dwaalt door het voorgeborchte van hemel, hel en vagevuur. Hier beleeft zij als kunstenaar in haar werk de opperste natuurlijke gelukzaligheid zonder directe aanschouwelijkheid van het goddelijke dat haar pas ten deel kan vallen als zij haar werk aan de buitenwereld prijsgeeft. De onzekerheid of haar dat gegund zal worden is groot, maar na jaren in stilte en afzondering te hebben gewerkt, durft zij het erop te wagen.

Als dochter van een chemicus en kunsthistorica wonend in het Brabantse Heesch ging ze in Delft naar de Docentenopleiding Handvaardigheid en Textiele Werkvormen en vervolgens naar de Willem de Kooning Academie in Rotterdam om beeldhouwer te worden. Daar bewoog ze zich tussen opvattingen over materiaal en idee zoals uitgedragen door jonge docenten als Leo Vroegindeweij en Niek Kemps. Ze kreeg een hekel aan wat ze ‘sokkelgedrag’ noemt, de drang van de beeldhouwer om een beeld – en daarmee zichzelf – op een voetstuk te plaatsen. Ze verliet de academie om eind jaren tachtig, begin jaren negentig in Amsterdam als theatervormgever te gaan werken, onder anderen met regisseur en filmer Ramon Gieling. Ze maakte decors, kostuums en affiches in grafische technieken. En toen nam het leven een wending.

Haar man Aad kreeg het aanbod om voor zijn bedrijf drie maanden in Normandië te gaan werken. Ze ging mee en ze bleven er zeven jaar en kregen er twee dochters. Haar kunstpraktijk raakte er in praktische zin op de achtergrond, terwijl ze eerst op het platteland en later in een klein stadje moeite deed om zich het Franse leven eigen te maken, onder meer door op een grafisch ontwerpbureau te werken en een kinderkunstatelier te beginnen. Ze kreeg haar eerste computer en maakte met behulp van Photoshop collages. Het leven in Frankrijk begon net zijn loop te krijgen, toen het werk van haar man het gezin naar de historische universiteitsstad Göttingen in Duitsland bracht. Het contrast met Normandië was groot, Christien maakte opeens deel uit van een heel ander milieu met academische professoren als naaste buren. Na het verlaten van Brabant, Rotterdam, Amsterdam en Normandië begon haar leven voor de vierde keer min of meer opnieuw. In ieder geval moest ze weer haar draai vinden en haar positie bepalen. Ze ging kunstlessen geven op de plaatselijke lagere school en had opnieuw een kinderkunstatelier.

Omstreeks 2008 keerde Christien met haar gezin terug naar Nederland. In Zutphen waar ze nu nog woont en werkt, kreeg ze eindelijk weer ruimte voor haar eigen werk en had ze het vaste voornemen om tijd en aandacht besteden aan haar bestaan als beeldend kunstenaar. Ze ging aan de Kunst Werkplaats Arnhem les volgen in het maken van portretten. Zo kwam Christien weer in beweging in de Nederlandse kunstwereld, maar opnieuw moest ze, zoals ze dat zelf noemt, zichzelf uitstellen om de zorg op zich te nemen voor haar hoogbejaarde moeder die in het naburige Almen woonde en daar na zes jaar verzorging op 95-jarige leeftijd zou overlijden.

In alle jaren tussen haar vertrek naar Normandië en het overlijden van haar moeder is Christien Greven niet naar buiten getreden met haar beeldende werk. Ze had er nooit genoeg tijd voor gehad en er onvoldoende concentratie voor op kunnen brengen om er diepgaand inhoudelijk aandacht aan te besteden. Ze had wel veel meegemaakt, beleefd en ervaren, waargenomen, verzameld en opgeslagen. Eindelijk vond ze de tijd en de ruimte daar beeldend iets mee te doen. Ze had de behoefte om haar vondsten uit het leven bij elkaar te brengen en er samenhang in te brengen vanuit de vraag waar ze vanaf moet blijven en wat om haar bewerking vraagt. Op de Willem de Kooning Academie had ze assemblages gemaakt door materiaal uit afvalcontainers te halen en daaraan iets toe te voegen of er iets uit weg te nemen. Die intuïtieve werkwijze past ze nu met andere middelen opnieuw toe. Foto’s waar ze tegenaan loopt bewerkt ze door ze te ontdoen van wat haar vreemd is of door te benadrukken wat haar frappeert.

Uit het huis van haar moeder nam ze een uitgave van ‘De Goddelijke Komedie’ van Dante mee. Van het driedelige boek ontbrak het slot, het Paradijs. De Hel en de Louteringsberg hadden de beroemde illustraties van Gustave Doré die haar fascineerden vanwege de combinatie van het lieflijke en het gruwelijke. Kijkend naar de afbeeldingen uit het onvolledige boek besloot ze zonder scrupules de illustraties van Doré te bewerken door het lijden dat erin te zien was te bedekken. Met virtuoze likjes kleurige verf vlammen in de zwartwit gravures feestelijke abstracties op waarmee ze de afgebeelde gruwelen verhult of op zijn minst een ander aanzien geeft. Ze doet dat niet om haar ogen te sluit voor wat haar onwelgevallig is, maar om in de duisternis een uitweg te vinden in een picturale euforie.
Door de bewerkte beelden uit het boek te snijden en als zelfstandige voorstellingen te presenteren ontstaat een beleving van de komedie van Dante die zich voordoet als een voorschot op de goede afloop ervan, een waar blijspel. Aan de Hemelpoort wacht Beatrice in de gedaante van Christien Greven die de toeschouwer bij de hand neemt en naar de verlossing leidt.