Steun zoeken bij iets wat om kan vallen – op atelierbezoek bij Angeline Dekker

Angeline Dekker (De Noord, 1967) benadert architectuur als een levend organisme. Een gebouw is voor haar een lichaam. In haar sculpturale werk, dat merendeels op locatie wordt uitgevoerd, bekijkt ze bouwsels van binnenuit. Haar werk is een operatieve ingreep waarvoor ze de buitenkant openwerkt om een stelsel van spieren, pezen, botten en bloedvaten en zenuwbanen te ontleden. Ze is een patholoog-anatoom die weefselmonsters neemt om een beeld te kunnen construeren dat aan een tastbaar uiterlijk een andere, open invulling geeft.

Het werk ‘Dividing Moments’ dat ze in het najaar van 2021 in de West End Projektruimte in Den Haag maakte, is een sculpturale ingreep in een liftschacht, verdeeld over twee verdiepingen. De dualiteit tussen twee entiteiten heeft ze in die sculpturale installatie op scherp gesteld: de kunstmatigheid van een bouwsel voorziet ze van een levendige laag die de functionaliteit van de ruimte persoonlijkheid geeft. Ze brengt iets aan de oppervlakte wat de kwetsbaarheid laat zien die door de buitenkant van het bouwwerk verborgen is. Ze betrekt wat op haar eigen lichaam van toepassing is op de gebouwde omgeving. Haar werk is door die manier van denken in persoonlijk opzicht altijd tegelijkertijd een fysieke inspanning en een psychische werkzaamheid. Het stoffelijke van haar plastische uitdrukkingsvormen heeft een fluïde karakter. Ze lekken als een darmperforatie in een verkleefd spijsverteringskanaal. Je ziet bij haar leidingen, buizen, pijpen en balken gemaakt van gips en gietklei die broos gebakken, breekbaar en aangetast in een keramische gedaante door geometrische lichamen lopen. Met al die onderdelen kan ze in het karkas van een gebouw een huis bouwen.

Door haar materiaalgebruik en stilistische handschrift is Angeline Dekker een beeldhouwer die blijk geeft van een beeldende traditie, waaraan ze zich tegelijkertijd onttrekt om de persoonlijke invulling van haar werk een zelfstandige aard te geven. De eerste dertig jaar van haar leven had ze er nauwelijks weet van dat beeldende kunst voor haar betekenis kon hebben. In haar jeugd en opvoeding kwamen kunst en cultuur niet aan de orde. De uitvaart- annex taxionderneming van haar ouders bood geen ruimte voor het ontwikkelen van kunstzinnige belangstelling. Door persoonlijke omstandigheden kwam ze tussen haar twintigste en dertigste via ziekenhuisopnames in aanraking met creatieve therapie.
Angeline Dekker: “Door die activiteitenbegeleiding tijdens mijn ziekte kwam ik erachter dat ik iets wat binnenin mij leefde naar buiten kon brengen. Ik bracht dat niet in verband met kunst. Ik kende alleen de stapels lijkkisten bij ons in de opslag die iedereen vreemd en surrealistisch vond maar die voor mij de gewoonste zaak van de wereld waren. Ik merkte wel tijdens die creatieve therapie dat ik door de verbeelding van wat ik voelde en onderging meer greep op mijn aandoening kreeg en een vorm vond om uitdrukking te geven aan wat ik niet begreep. Door dat creatieve werk, meestal uitgevoerd in pastelkrijt en aquarel, kreeg ik zicht op mijn situatie en zag ik een mogelijkheid om me te hervinden. Het duurde nog een tijd voordat iemand me erop wees dat ik daar meer mee kon doen en dat ik naar de kunstacademie kon gaan.”

Bij haar eerste toelatingsexamen aan de KABK in Den Haag werd ze afgewezen. “Ze vonden me nog niet vormvast genoeg. Ik heb daar toen op de Vrije Academie aan gewerkt en het jaar daarop, in 1996 werd, ik wel aangenomen, maar ik dacht nog steeds dat ik een schilder was. Tijdens de eerste twee jaar aan de opleiding Autonome Kunst maakte mijn werk een ontwikkeling door van het platte vlak naar een driedimensionale wereld en ben ik gaan beeldhouwen onder begeleiding van docenten als Irene Fortuyn en Janneke Wesseling. In mijn academietijd was ik alleen maar aan het werk. Ik verzamelde materiaal op straat waarmee ik kon stapelen en bouwen. Ik construeerde werk met losse elementen van andere bouwsels. Na de KABK ben ik naar het Piet Zwart Instituut in Rotterdam gegaan waar ik door de begeleiding van onder anderen Anke Bangma en Frans-Willem Korsten me meer en meer ging richten op de architectuur en site-specific werk. Ik benaderde bestaande situaties als instabiele processen en niet als statische gegevens. Ik betrok de toestand die ik aantrof op mijn eigen lichaam en sociale verhoudingen en mijn positie daarin.”

Bij het behalen van haar master Autonome Kunst in 2007 typeerde Frans-Willem Korsten haar werk als enerzijds meditatief en anderzijds reflectief ten aanzien van sculpturen die architecturaal zowel iets oprichten als op het punt van instorten staan. In haar beginnende beroepspraktijk werd ze ondersteund door Stichting Stroom waardoor ze een aantal projecten kon realiseren in binnen- en buitenland die haar kunstenaarschap op een professioneel niveau brachten.
Een van haar eerste installaties was ‘Internal Construct’ uit 2010 in het Franse Saint-Nazaire die ze in een tweede versie hernam in 2011 in Nest in Den Haag. Ze maakt met papier afdrukken van stukken muur uit haar woon- en werkomgeving en ‘metselde’ met die gepreegde vormen een wankele wand. Het is werk waarin ze steun zoekt bij iets wat elk moment om kan vallen. Het is ook een sculptuur die een anonieme buitenwereld transformeert tot een persoonlijke binnenwereld. Materiaalgebruik en inhoudelijke intenties vallen op een wonderlijke manier samen, een kwaliteit die in het werk dat erop volgt haar kunstenaarschap definieert.

In een reeks werken die als titel ‘Fundament’ hebben, minimaliseert ze meer en meer de zelfgemaakte bouwelementen waarmee ze werkt. Wat er overblijft aan basale vormen is zo bros en breekbaar dat het soms met ducttape bij elkaar gehouden moeten worden.

In ‘Place tot live’ heeft ze pijpen, buizen en verbindingselementen zo uitgestald dat ze er een plattegrond mee tot stand brengt. Het werk ziet eruit als restanten van een beschaving die bij een archeologische opgraving in brokken, stukken en scherven met een troffeltje tevoorschijn zijn geschraapt. Het roept een beeld op van een nederzetting die je vanuit die restanten kunt reconstrueren, zoals een reconstructief chirurg een gehavend lichaam zo goed en kwaad als het gaat weer een menswaardig aanzien geeft.

In feite hangt er altijd een sloopkogel boven haar werk. Wat tot stand wordt gebracht bevindt zich op het grensvlak van vernietiging en voltooiing. In de installatie ‘Vergänglicht des Ewigen’ heeft ze een kamer gereduceerd tot een openstaande deur en enkele vrijstaande profielen van een vloer en wanden. De lege ruimte die ermee wordt aangeduid laat heel voorzichtig het begin van een identiteit zien. Met een voorraad bouwelementen op een plateau ernaast maakt ze voorstelbaar hoe een eigenheid tot stand kan worden gebracht. Dat voorstelbare werkte ze verder uit in ‘Beads to Beam’ waarin ze het rijgen van kralen – een persoonlijke handeling om een sieraad te maken – betrekt op een soortgelijke rudimentaire ruimte van een reeks zwevende balken achter een vrij in de ruimte hangende gesloten deur.

De sculpturen van Angeline Dekker zijn geen beelden waar je tegenaan loopt. Ze hebben geen frontale aanwezigheid. Het zijn open constructies waarin je wordt opgenomen en doorheen wordt geleid. Iedere installatie heeft een tegenstrijdig gehalte waarin een op zichzelf staande kracht in een precaire onbestendigheid wordt getoond. Het kan zich verder ontwikkelen maar even goed ook in elkaar storten. Haar muren geven steun, maar zijn ook blokkades. Haar leidingen transporteren energie, maar veroorzaken ook kortsluiting. Door haar rioolpijpen stroomt water, maar ze raken ook verstopt. Haar bakstenen geven houvast, maar verkruimelen onder je handen.
In de tussenruimte die in haar beelden altijd aanwezig is, kunnen gebeurtenissen worden gedacht die de geconstrueerde situatie doorbreken. Je ziet aan het beeld af dat er aan die gestolde vorm iets wezenlijks is voorafgegaan en dat er wellicht nog iets onwezenlijks op volgt. De sculpturen dragen in zich dat je je wel ergens een voorstelling van kunt maken, maar dat het resultaat altijd anders kan worden. Wat je ook achter je laat je kunt het niet vergeten. Afgeworpen ballast wordt draaglijke bagage.

www.angelinedekker.nl

Alex de Vries