Wipkippen, stapels suikerklontjes en een verlaten wegrestaurant
Op studiobezoek bij Hans op de Beeck
Wie zijn de kunstenaars achter belangrijke, kwetsbare en kritische kunstwerken? Hoe ziet hun blik op de wereld eruit en wat zeggen ze precies over de thematieken die ze met hun werk aansnijden? Museum Arnhem is in 2018 tijdelijk gesloten vanwege een uitbreiding en vernieuwing. Mister Motley gebruikt deze kans om in de collectie van het museum te duiken en kiest maandelijks een spraakmakend werk uit. Deze maand: Staging Silence 2 van Hans Op de Beeck.
‘Je eigen kinderen zien slapen is een van de meest ontroerende dingen. Ze geven zich er volledig aan over; als vader van vier kinderen ben ik daardoor altijd geraakt’. Het zijn de gewone, eenvoudige en vaak onopvallende situaties die de Belgische multidisciplinaire kunstenaar Hans Op de Beeck (Turnhout, 1969) opvallen en die hij een plek geeft in zijn werk.
In een voormalige speelgoedfabriek in Anderlecht, een van de negentien gemeenten in Brussel, bevindt zich de studio van Op de Beeck. In het kader van Art Brussels (19 – 22 april) opent hij samen met zijn Amsterdamse galeriehouder Ron Mandos de deuren van zijn pand – inclusief kantoorruimte en kleine bioscoopzaal – voor een groepje liefhebbers. Een blik in de werkplaats op de tweede verdieping biedt een eerste indruk van de nieuwste sculpturen, vooral kinderfiguren, waar momenteel aan gewerkt wordt. De vrij rommelige, maar knusse werkplaats herbergt stellingkasten vol met bakken verf, werkbanken waaraan een aantal in overall gehesen werknemers bezig is en een muur vol met lades gereedschap en materiaal. Daar staan ook de grijs gekleurde, zeer verfijnde sculpturen in allerlei maten: een slapend kind op een bank, een zeescheepje, een schelp, een jongen in kleermakerzit.
‘You don’t choose your work but your work chooses you.’ Op de Beeck begint zijn presentatie over zijn kunstpraktijk door te benadrukken hoe ongelukkig zijn voorkeur voor het maken van grootschalige installaties is – misschien klinkt dat ietwat pathetisch licht hij zelf al toe, voordat wij het kunnen denken. Met enige bescheidenheid legitimeert hij zo het aantal verdiepingen van zijn pand en het aantal werknemers dat er rondloopt. Hij kan er nou eenmaal niets aan doen dat zijn installaties zo reusachtig zijn en veel logistiek vereisen. Maakte hij maar kleine tekeningen dan was het allemaal wat eenvoudiger, grapt hij.
Op de Beeck is hét prototype van een multidisciplinaire kunstenaar. Zijn praktijk kan bijna niet veelzijdiger: hij maakt sculpturale installaties, aquarellen op papier, theatervoorstellingen, films, foto’s, digitale animatie, muzikale composities, operadecors, kostuums, en schrijven doet hij ook nog. Ondanks zijn gebruik van een groot aantal verschillende media is zijn oeuvre zeer herkenbaar. Hij creëert parallelle authentieke werelden waarmee hij een afgezonderde ruimte voor introspectie en bezinning wil bieden. Op de Beeck werkt altijd figuratief en vaak in zwart-wit of grijstinten. Hij gebruikt de term non-event om de taferelen die zijn sculpturale installaties weergeven te omschrijven; er gebeurt niets, er is sprake van een verstilling en toch vertellen ze iets. Herkenbaar, lijkend op een wereld die wij kennen en toch vervreemdend. Heel kenmerkend voor Op de Beeck is zijn fascinatie voor het spanningsveld tussen het banale, het alledaagse en het bijzondere, het vervreemdende, zoals te zien is in zijn installatie Entrance (2006). Die bestaat uit een supermarktingang met een kinderspeelautomaat – zo’n autootje of vliegtuigje dat op en neer gaat – maar dan uitgevoerd in volledig donkergrijs, alsof de winkel dicht is, waarbij de speelautomaat licht uitstraalt en zachtjes heen en weer beweegt.
Het is duidelijk dat Op de Beeck precies weet wat hij met zijn werk wil teweegbrengen: het gevoel van een hand op je schouder. Troostend. Comfortabel. Geruststellend, zoals een omhelzing dat kan zijn. ‘This is sounding very corny I know, maybe I am just a very corny man but by now I am fine with that.’ Hij wil dat zijn werken iets met je doen op een emotioneel niveau, iets in je losmaken, maar niet via de weg der provocatie, controverse of uitdaging.
Ter verheldering refereert Op de Beeck aan bepaalde situaties in het alledaagse leven waarin je doorgaans alleen bent en voor je uit staart, in gedachten verzonken bent. Zo’n moment waarbij je ’s nachts over een uitgestorven snelweg rijdt. En vervolgens een kop koffie drinkt in een verlaten wegrestaurant. Het zijn deze situaties waarin je oplost in tijd en ruimte, opgaat in je omgeving. Op de Beeck hoopt dat deze non-places en non-events voor iedereen herkenbaar zijn en dat ze ontroeren. In een van zijn sculpturale installaties kun je je daadwerkelijk door deze setting laten omgeven. Location (5) (2004) bestaat uit een fictief, levensgroot wegrestaurant waar een eveneens fictieve snelweg onderdoor loopt. Als bezoeker zit je in het geënsceneerde wegrestaurant, waar alles handgemaakt is terwijl het toch echt Ikea-spul lijkt, en kijk je de oneindige verte in, die slechts een paar meter diep is. Zo is Op de Beeck een meester van de manipulatie.
Ook de titel van het werk dat deel uitmaakt van de collectie van Museum Arnhem, Staging Silence 2 (2013), legt bloot wat Op de Beeck niet alleen met dit videowerk maar in het algemeen met zijn werk probeert te doen. Hij probeert iets te ensceneren, te construeren dat stilte, rust en vrede teweegbrengt. Veel van zijn vroege werken zijn constructies van non-events zoals Location (5). Dat is iets wat Op de Beeck gezien heeft bij de grote schilders – de oude meesters – als Johannes Vermeer maar ook Giorgio Morandi. De taferelen die zij schilderden, waren niet spectaculair maar eerder alledaags, vredig en banaal. Een meisje dat melk inschenkt, of een paar flessen op een tafel. De stillevens van Morandi zijn niet shockerend of controversieel, maar ze vertellen wel iets over de wereld, verklaart Op de Beeck. Ze bevatten de melancholie, de kalmte, de intimiteit en de breekbaarheid van dingen waarmee we ons kunnen vereenzelvigen.
Zijn werk is ook tragikomisch, met een fijn gevoel voor absurditeit. Wipkippen bijvoorbeeld, te vinden in vrijwel iedere speeltuin in Nederland, dat zijn toch pure nonsense-objecten? Op de Beeck grijnst als hij erover spreekt. Stel dat een buitenaards wezen van Mars naar onze aarde komt, wat zal het dan denken bij het zien van wipkippen? Op de Beeck gebruikt ze juist daarom graag in zijn installaties. Het banale, het alledaagse draait hij net een kwartslag, zodat het iets vervreemdends krijgt. De tragikomische humor is ook te zien in zijn film All Together Now (2005) waarbij hij drie verschillende tafel-taferelen heeft gefilmd. Het zijn de kleine familieverhalen die Op de Beeck wil tonen, van de bruid en bruidegom die niks tegen elkaar te zeggen hebben, tot de hoogbejaarde man die in zijn neus peutert en daarmee zijn vrouw boos maakt.
Het videowerk Staging Silence 2 (2013), is internationaal gezien zijn bekendste werk. Op de Beeck heeft twee versies van de film gemaakt en begin volgend jaar komt er een derde. Het vertrekpunt van de film is eenvoudig: op een filmset van één vierkante meter creëren twee paar anonieme armen met alledaagse objecten fictieve werelden op schaal. Binnen luttele seconden worden met de meest simpele middelen serene landschappen en statige stadsgezichten verwezenlijkt. Stukjes watten aan touwtjes vormen een wolkenlandschap, van Belgische en Zwitserse chocolade heeft Op de Beeck een donker steegje gemaakt, een sneeuwlandschap bestaat uit een laag suiker en wat miniatuur boompjes en ga zo maar door. Het werk is speels en lichtzinnig. De twintig minuten durende film eindigt echter zeer dramatisch en sensationeel, waarbij de muziek van groot belang is. De Manhattan-achtige skyline van gestapelde suikerklontjes wordt door stomend hete koffie overgoten en transformeert direct in een stad als Beiroet. Langzaam smelt de stedelijke omgeving tot een verwoeste ruïne, tot er niets meer rest. Met lichte verbazing vertelt Op de Beeck dat mensen die zijn film zien, het heel serieus nemen ongeacht de nonsense – zijn favoriete woord – waarvan het gemaakt is. De kracht van de verbeelding blijkt eens te meer te gelden.
Dit stuk is geschreven in opdracht van Museum Arnhem, zonder redactionele inspraak. Museum Arnhem is momenteel gesloten in verband met een uitbreiding en vernieuwing. Hoewel de collectie nu niet te zien is in het museum, is een groot deel van de collectie te raadplegen via de website van het museum.
Het werk Staging Silence van Hans op de Beeck is het uitgangspunt voor een presentatie van Museum Arnhem op het festival Hoogte 80 dat op 10, 11, 12 en 13 mei plaatsvindt in Arnhem. Klik hier voor meer info.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl