Ko in de Kelder: Het grote verlangen naar gisteren

13 maart 2018

Straks, als we het geluk hebben ouder te worden, gaat het hoe dan ook brokkelen. Ons geheugen gaat ons steeds vaker in de steek laten. Van dag tot dag vreet het zichzelf leeg, totdat er bijna geen herinnering meer over is. We durven er niet aan te denken, maar we weten het. We weten het.

Tot het zover is, vertrouwen we op dat geheugen. Zolang we het nog hebben, koesteren we het. Want we zijn niet veel meer dan een verzameling herinneringen die zich probeert vast te klampen aan het vlees. Alles wat we kennen is een herinnering. Ik herinner dus ik ben. Wat zouden we zijn zonder? Precies.

Ik sta voor een blauwblauwe print met witte vlekjes die samen de drieëndertig letters vormen: Dit is een vrije vertaling van gisteren (2010) van Jan Rothuizen.

Herinneringen hebben de neiging sentimenteel te zijn. All my troubles seem so far away. Weemoed. We hebben een eerste liefde, een eerste keer en een eerste. Waar was jij toen Michael Jackson overleed? Wat heb je gisteren gegeten? Maar, ondertussen, werkt dat hele geheugen met z’n goede fatsoen voor geen meter. We onthouden niet alles, of verkeerd, we vullen het aan met verhalen van anderen en perverse intuïtie. We overschatten dat arme geheugen. Het is niet meer dan een louche autohandelaar. Maar we vertrouwen het, omdat we niet zonder kunnen.

Elke herinnering is een vrije vertaling. Hoe het echt was, zullen we nooit weten.

En al wisten we het wel, het precies navertellen is onmogelijk. Dat is zo raak aan de uitdrukking ‘vrije vertaling’: het geeft woorden aan het ‘ongevere’ van de taal. Want hoe erg ik ook van haar hou, ik haat het om te zeggen: taal is waardeloos. Het is het aller krachtigste en het aller flexibelste, het is de grootste atleet die de wereld ooit zal kennen, maar god wat is taal ontoereikend. Om te janken, zo ontoereikend.

Dat gekermd hebbende, een laatste observatie. De stipjes op het koninklijk blauw van Dit is een vrije vertaling van gisteren lijken getipp-ext. Puntjes witte verf om de gemaakte fouten te vergeten. Puntjes om herinneringen uit te wissen. En met die puntjes worden de woorden geschreven en het kunstwerk gemaakt. Vanuit de leegte kunnen nieuwe dingen ontstaan. Hier is het.

Jan Rothuizen – Dit is een vrije vertaling van gisteren (2010)

Voor Ko in de Kelder duikt Ko van ‘t Hek in de depots van musea. Dit stuk is geschreven in opdracht van Museum De Lakenhal, zonder redactionele inspraak. Museum De Lakenhal is momenteel gesloten in verband met restauratie en uitbreiding. Hoewel de collectie nu niet te zien is in het museum, is de gehele collectie beschikbaar via de website van het museum. Museum De Lakenhal verwacht in het voorjaar van 2019 haar deuren weer te openen voor publiek.