Vrijelijk zwevende intelligentie in de beeldende kunst
Het werk van Kathrin Schlegel: toetssteen van het geheugen en tegenwicht op de waan van de dag
Aan de beeldende kunst worden soms magische kwaliteiten toegedicht, maar soms ook magere. Als schraalhans meester is, wordt er smalend over gedaan. Minister Wiebes van Economische Zaken noemde in Zomergasten kunst een hobby en publieke investeringen in dit vak zelfs klassenjustitie; het voortrekken van hobbyisten boven loodgieters en andere harde werkers. Hoppakee: in één klap alle kunstenaars afgekeurd en alle loodgieters bestempeld tot blinde mollen. Alsof die niet van kunst kunnen houden.
Ik gun alle penningmeesters een proeverij van de gulle kanten van de kunst, de niet-economische en zeker niet de schrale, want het is Rubensjaar en bij Museum Boijmans opende afgelopen weekend een tentoonstelling van deze grootmeester, die door tijdgenoten ‘de God onder de schilders’ werd genoemd. Zijn werk bloost van weelde. Van de 21ste eeuw kijk je bij Boijmans zo de 17de van Rubens binnen, waar drie eeuwig jonge nimfen de hoorn des overvloeds heffen.
Maar de eigentijdse kunst is niet minder magisch. Soms is één kunstwerk al een tijdmachine op zich. In Rotterdam is Der Stein des Weisen een nieuwe aanwinst, het omfietsen waard. Het is een beeld van Kathrin Schlegel, die altijd inspeelt op de omgeving van haar werk. Dit keer de Erasmus Universiteit. Haar werk is maandag 3 september onthuld, bij de opening van het academisch seizoen. Toen ik er eerder langsfietste werd het juist ómhuld, wat er ook toverachtig uitzag, maar nu staat het dan in volle glorie op campus Woudestein.
Het bestaat uit twee delen. Een enorme spreekballon of gedachtewolk van roestvrijstaal glinstert je tegemoet. Universiteit en campus worden erin weerspiegeld. Die hele denkwereld, vol van studie, kennis, verbeelding en vooruitgangsoptimisme, licht op in de gedachtewolk. Maar dat is nog niet alles.
Schlegel koppelt actuele kunst aan cultureel erfgoed. Behoorlijk sensationeel, eerlijk gezegd. Zij heeft de oeroude sokkel te pakken gekregen van het Erasmusbeeld van Hendrick de Keyser, uit de 17e eeuw. Erasmus leefde in de 16e, maar zijn roem tilt hem door de tijd. Hij is de filosoof die de menselijke dwalingen bezong in De Lof der Zotheid; de humanist die Rotterdam een gezicht geeft, naamgever van een school, brug, ziekenhuis en universiteit. Driehonderd jaar lang stond hij op dit voetstuk, dat het nieuwe kunstwerk zo bijzonder maakt. De oude sokkel draagt nog altijd de afdruk van Erasmus’ voet; omkranst door de plooien van zijn lange gewaad.
En die afdruk vraagt erom in zijn voetspoor te treden. De sokkel ligt in het gazon, als denkbeeldige opstap naar de rede, een tree die ons met grote voorgangers verbindt. Meesterlijk en ontroerend is dat. Vroeger had de universiteit een populair kunstwerk van Hans Petri, de eieren van Petri, waar afgestudeerden mee op de foto gingen. Die sculptuur was na twee restauraties moe en af. Der Stein des Weisen is het nieuwe ankerpunt: een ideaal fotomomentje, maar ook een toetssteen van het geheugen en rituele locatie.
Wie erop staat, imaginair, ziet zichzelf in de gedachtewolk, één met de universiteit, voeten gefundeerd; hoofd in de wolken. Wat hier oplicht is, zou ik denken, een toonbeeld van Freischwebende Intelligenz, die prachtige, vleugelachtige term van de socioloog Karl Mannheim, waarin de intelligentie vrijelijk mag zweven, net als de verbeelding, die los van praktisch nut alle ruimte gunt aan ongeremd nadenken en discussiëren over onszelf en onze wereld.
Erasmus zelf, geen zorgen over hem, staat intussen nog altijd pal overeind bij de Laurenskerk, op een recent voetstuk. Beeldende kunst pakt doorgaans niets af, maar voegt iets toe aan ons bestaan. De oude, in de oorlog beschadigde sokkel was in de jaren zestig al vervangen en gedumpt bij het Erasmiaans Gymnasium; handig als hangplek tussen fietsen en brommers.
Er was een kunstenaar voor nodig, Kathrin Schlegel, om in deze stille getuige de steen der wijzen te herkennen. Wakker geschrokken experts claimden meteen zorg tot in de puntjes. Het voetstuk, zo bleek uit nader onderzoek, is één van de twee alleroudste Nederlandse sokkels. Schlegel heeft het daarom in een vitrine opgenomen die alle sporen uit het verleden voor de toekomst bewaart. Haar werk is, prettig verheffend, een tegenwicht op de waan van de dag.
Terwijl dus de oude Erasmus een jong voetstuk heeft, staat grappig genoeg vlakbij zijn historische sokkel een recente replica van het standbeeld. Vermoedelijk roept de geleerde op de campus talloze filosofische onderonsjes op. Te zien aan het achter zijn rug verscholen glas, is het echter zeker dat hij, gesterkt door de nabije kunst, ook de geest aan de fles ontlokt.
Der Stein des Weisen (2015 – 2018) van Kathrin Schlegel staat op Campus Woudestein, vervaardigd in opdracht van Erasmus Universiteit Rotterdam, met als curator Nils van Beek en Nicolette Gast van TAAK, mogelijk gemaakt met een Bijdrage Opdrachtgeverschap van het Mondriaan Fonds. In de Erasmus Gallery is een tentoonstelling gewijd aan het werk van Kathrin Schlegel.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl