Boeddha of mummie?

In de even macabere als prachtige tentoonstelling “Mummies. Overleven na de dood” worden zo’n 40 menselijke en 20 dierlijke mummies uit bijna alle werelddelen getoond. De bekendste mummies komen natuurlijk uit het oude Egypte, en ook in deze expositie zijn een aantal gebalsemde en ingezwachtelde farao’s te zien. Maar eveneens in andere culturen werden mensen voor de eeuwigheid en een leven na de dood bewaard zoals diverse mummies uit Zuid-Amerika bewijzen. Een mooi voorbeeld is de gehurkte Indianen-mummie compleet met verentooi uit Peru. Naast doelbewust gemummificeerde lijken zijn er ook op natuurlijke wijze ontstane mummies tentoongesteld zoals een aantal veenlijken en cryptemummies.

De meest fascinerende mummie zit goed verborgen achter een glimlachend beeld van een boeddha. Slechts bij toeval werd de mummie ontdekt door een restaurator die aan de onderkant van het beeld een plank weghaalde en zo naar binnen kon kijken. Een CT-scan op de expositie laat duidelijk het skelet van een mens zien; het beeld zit als een nauw hulsel om het lichaam heen. Zonder mummificatie had het beeld slechts een hoopje botten bevat, nu zit het skelet met huid en haar rechtop in de lotushouding.

Deze mummie was ooit een boeddhistische monnik uit China die omstreeks 1100 leefde. Hoogstwaarschijnlijk heeft hij zichzelf tijdens zijn leven gemummificeerd! Zelf-mummificatie dus. In China, Vietnam en Japan werd dit vroeger wel meer door boeddhistische geestelijken uitgevoerd om middels totale onthouding en zelfbeheersing uiteindelijk respect te ontvangen en als Boeddha vereert te kunnen worden. Het was een uiterst pijnlijk proces van uithongering en uitputting van het lichaam dat soms wel zo’n 10 jaar kon duren.

Allereerst volgden zij een aantal jaren een streng dieet van eerst noten en zaden en vervolgens nog slechts schors en wortels van de naaldboom en zout, om zo het meeste vet kwijt te kunnen raken. Daarnaast werd intensief gesport om nog meer vet als ook vocht (door het zweten) te verliezen. Thee gemaakt van een giftige boom werd gedronken om hevig te kunnen zweten, braken, plassen en diarree op te wekken; doelbewust droogden zij zo hun lichaam uit opdat het na hun dood niet zou kunnen wegrotten. Tevens werd het gif in het lichaam opgeslagen wat moest voorkomen dat het na het overlijden door ongedierte aangetast zou worden. In de laatste fase gingen deze levende skeletten in de lotushouding zitten en werden zij ingemetseld in een stenen kist met slechts een luchtpijpje en een bel. Elke dag werd er op de kist geklopt en moest de bijna-mummie antwoorden met de bel. Sommigen kregen zelfs een riem om de nek die met de knieën verbonden was om het sterfproces door langzame wurging te versnellen. Op de dag dat de bel niet meer klonk werd het luchtgaatje gedicht. Pas na een paar jaar werd de tombe weer opengemaakt om het resultaat te bekijken. Was de selfmade-mummie nog intact dan werd hij vereerd als Boeddha.

De boeddhistische mummie in het Drents Museum werd omhuld met een laag klei dat in de vorm van een Boeddha-beeld gemodelleerd werd en voorzien van een laklaag en verguldsel. Het werd als een echte Boeddha aanbeden en bracht niet alleen veel geluk bij b.v. oogsten maar trok ook vele pelgrims aan. Nu in Assen trekt het als blikvanger van de tentoonstelling, en voor het eerst in Nederland te zien, vele bezoekers. Het is frapant dat de monnik zich eigenlijk van zijn lichaam wilde bevrijden en op het geestelijke wilde richten, maar dat juist dat lichaam nu uiteindelijk zoveel bekijks heeft.

“Mummies. Overleven na de dood” is nog t/m 31 augustus 2014 in het Drents Museum te Assen te zien op di. t/m zo. 11-17 uur.