Het gezin van herkomst als kleinste schakel – De solo van Eleye Boerenkamps
Aan de muur hangt een verschoten doosje Elmex tandpasta met daarop een kleurenfoto geplakt. De foto krult een beetje en recht is hij ook niet. Het irriteert, want het is net niet netjes genoeg om esthetisch te zijn.
De foto is al net zo balorig, we zien een zelfportret van de kunstenares Eleye Boerenkamps die haar tong uitsteekt. Niet zo’n guitige Instagram oh-wat-doe-ik-nu-toch-tong-selfie, maar een roze lap vlees die als overschot uit haar mond wordt geperst. Hier wordt de tong getoond zoals we hem maar zelden zien; als de sterkste spier van het menselijk lichaam. De kunstenaar kijkt ons met half geloken ogen aan. Net als in de sterke verhalen van Baron van Münchhausen waarin hij zichzelf aan zijn haren het moeras uittilt, sjort Eleye haar hoofd omhoog. De vlezige tong is een grimmige en grappige Fuck You naar haar eigen lot.
Eleye Boerenkamps (1994, Deurne) werkt met doorsnee materialen. Lege verpakkingen, houtresten, karton en bouwafval vormen een prozaïsche tegenhanger voor klassieke kunstenaarsgereedschappen zoals gips, verf, potlood en foto’s die ze daarnaast gebruikt. Vanaf 2018 tot 2020 werkte ze aan De Ateliers in Amsterdam, maar al in 2016 studeerde ze af aan de docentenopleiding beeldende kunst in Tilburg met een verzameling van haar eigen afval die ze presenteerde als een autobiografie. En ook in de presentatie in Daily Practice in Rotterdam gebruikt ze spullen die recht uit de kringloopwinkel lijken te komen. Het universele doet vreemd vertrouwd aan doordat ze alledaagse afdankertjes, snuisterijen en versleten gebruiksvoorwerpen gebruikt.
Neem de twee grote sculpturen op schuimbord die als wachters in de ruimte staan. De uitgesneden vormen van twee rompen zonder hoofd staan schuin tegenover elkaar. Op beide platen zien we foto’s van een bovenarm met een tatoeage van verstrengelde dolfijntjes. De ene figuur heeft een paarse BH aan die, net als de tattoo, versleten is; het bandje zakt van haar schouder af. Manshoog tegenover haar staat een tweede torso, ook met dolfijnen tattoo. De plooien van zijn hals verraden dat hij een half leven achter zich heeft. Het blijken de bovenarmen van Eleye’s vader en moeder te zijn die als teken van trouw ooit eenzelfde symbool in hun huid lieten prikken. De marge tussen de twee sculpturen roept daardoor het psychologisch speelveld op van een eengezinswoning met ouders en kinderen. De toeschouwer staat als een kind tussen de mensfiguren in en wordt zo onderdeel van een familieopstelling. Boerenkamps is de dochter van gescheiden ouders, de tatoeages herinneren aan een huwelijk, een huishouden, en een gezin dat ooit heel was. De verschoten dolfijntjes zijn een zwakke echo van hun belofte om voor altijd samen te blijven.
Het blijken de bovenarmen van Eleye’s vader en moeder te zijn die als teken van trouw ooit eenzelfde symbool in hun huid lieten prikken.
Dat gezin van herkomst is voor meer werken het startpunt. In de video De Eetkamertafel uit 2020 probeert ze haar moeder de houten tafel, waar het gezin ooit aan at, afhandig te maken. In de film horen we Eleye Boerenkamps op haar moeder inpraten: Zij heeft plannen met de tafel en wil deze onderdeel maken van een kunstproject. Ze heeft er recht op want de tafel is een aandenken aan haar kindertijd. Moeder twijfelt, want de tafel stond voor de geboorte van de kinderen in háár ouderlijk huis en is evengoed verbonden met haar jeugdherinneringen van een generatie eerder. Om haar argument kracht bij te zetten demonstreert ze hoe ze zich vroeger als meisje verstopte in het robuuste onderstel van de tafel. Tijdens deze aandoenlijke poging om het verleden tot leven te wekken, horen we de toon van het gesprek kantelen. Uiteindelijk wordt duidelijk dat moeder en dochter ieder net zoveel aanspraak op de familietafel hebben, beiden hebben valide argumenten en een unieke geschiedenis met het voorwerp. Het komt erop aan dat moeder bereid is om de tafel af te staan. Het verleden moet plaatsmaken voor de toekomst want als onderdeel van Eleye’s kunstenaarsleven verschuift onherroepelijk de betekenis van de oude tafel. Van een familiaal gebruiksvoorwerp dat generaties meeging wordt de tafel nu een artistieke representatie van oorsprong en herkomst. Zonder woorden begrijpt de moeder feilloos dat er geen weg terug is als de tafel eenmaal van eigenaar veranderd is. Eleye Boerenkamps, die we alleen horen maar niet in beeld komt, draagt alternatieven aan om de transactie af te ronden. Een net-zo-mooie tafel komt ervoor in de plaats, moeder mag iets uitkiezen bij de Ikea of op Marktplaats. Dat is een eerlijk voorstel waar moeder goed mee kan leven. Het filmpje eindigt met Eleye die wegrijdt in een busje, we vermoeden dat de tafel in de achterbak staat.
In de bescheiden ruimte van Daily Practice aan de Volmarijnstraat in Rotterdam wordt een dwarsdoorsnede gemaakt van het gezin Boerenkamps. Rechts naast de deur hangt het volgende werk: Pap met oma Rietje’s vinger. De titel is een accurate beschrijving van wat er gaande is. We zien een grijnzende vader die zich, handen achter het hoofd, quasi ontspannen uitrekt. De tafel waar pa aan zit is bezaaid met spullen; een Coca-Cola glas, een metalen asbak, een koffiemok en een Windows laptop. Niks speciaals, het is hetzelfde boeltje dat je 10 jaar later in de kringloopwinkel vindt van zoveel andere koppels en gezinnen. Zonde om weg te gooien maar niet de moeite om te bewaren. Een gipsen blauwe vinger perst zich door de foto heen, en maakt een lelijk gat in zijn oksel. Hierdoor kreukt de foto en witte breuklijnen trekken een spoor door het glanzende fotopapier. Ook hier weer zijn de randen van de foto rafelig en krom, er is geen moeite gedaan om het beeld te stileren. Het is een bescheiden maar dramatisch werkje. De priemende vinger van oma pint de vader vast in zijn eigen lot. Een terechtwijzing op klein formaat, passend bij het gezin als kleinste schakel in een groter verband van familie, gemeenschap en samenleving. Dat universele verhaal wordt door Eleye Boerenkamps minutieus gefileerd en ontsloten.
‘We no longer live at number 8’, de solopresentatie van Eleye Boerenkamps is nog te zien tot 12 juni in Daily Practice aan de Volmarijnstraat 57a te Rotterdam. De titel van de expo verwijst naar het huisnummer waar zij opgroeide als kind. Daily Practice is een initiatief van Suzanne Weenink, als curator is zij geïnteresseerd in vragen die te maken hebben met de dagelijkse praktijk van kunst en leven. De projectruimte is iedere dag open op afspraak, stuur een mailtje naar dailypractice@xs4all.nl. Een fragment van Eleye Boerenkamps film ‘De Eetkamertafel’ is te bekijken op haar website https://www.eleye.nl. Via haar Instagram account https://www.instagram.com/studioeleye/ houdt ze je op de hoogte van haar activiteiten.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl