Het recht op plezier – over het werk van Mounira Al Solh

De betekenis van JOMO en de tattoo veranderen voor mij met de tijd. Het voelt soms nogal ongevoelig of naïef om met zo’n tattoo rond te lopen in een wereld waar mensen dingen meemaken die zij liever hadden willen missen. Uiteindelijk slaan de letters op niks en daarmee alles tegelijk: het grote privilege dat ik heb om dingen te missen wanneer ik ze wil. Mijn ogen te openen en te sluiten.

Angst en vreugde lijken tegenpolen, maar liggen vaak toch dicht bij elkaar. De een lijkt het ander voort te brengen, zoals bij tranen zich soms ook een lach ontspringt.

Dat is wat Mounira Al Solh laat zien. Het Bonnenfanten in Maastricht presenteert een grote overzichtstentoonstelling van haar werk, getiteld A land as big as her skin. De tentoonstelling is overdonderend in kleur, materiaal en verhalen. Oudere en nieuwere werken van Mounira komen in Maastricht samen, waarmee ze genuanceerde verhalen vertelt over het leven in landen in oorlog of over het (moeten) verlaten van geboortegrond op zoek naar een betere toekomst.

Zo zijn in de grootschalige installaties rondom de mythes van Europa en de Fenicische prinses Elissa (Dido in de Griekse en Romeinse mythologie) de vrouwen niet enkel slachtoffers maar worden ze geportretteerd als vernuftige zakenvrouwen, die zich niet aan hun lot overlaten maar aan het roer van hun eigen schip staan. Het zijn vrouwen van vlees en bloed die dansen, honger en dorst hebben – en soms gewoon naakt willen chillen op bed met een shisha. Ze vragen niet om medelijden maar claimen hun recht op plezier.

Mounira’s werk is theatraal, het zet veel in beweging. Het liefst had ik mijn schoenen uitgedaan en ze naast de klompjes neergezet en was ik het podium opgeklommen om het strijkwerk van stier Zeus tijdelijk over te nemen.

Ze gebruikt werkelijk alles om dat effect te creëren. Moeiteloos lijkt ze haar innerlijke ideeënwereld te externaliseren in korte en langere videos, schilderijen, performances, tekeningen, borduurwerk en teksten op materialen als papier, canvas, kleding en beddengoed. Daarbij geeft ze niet alleen vorm aan verhalen, maar ook aan de gevoelens die daarbij horen. Arabische woorden voor woede, verdriet, genade en rust zijn letterlijk terug te vinden in een installatie waar ze op witte tassen en zakken zijn geborduurd. De keuze voor deze materialiteit benadrukt de urgentie ervan. De keuze voor deze materialiteit benadrukt de urgentie ervan.

In het trappenhuis van het museum hangen kinderpyjama’s die Mounira’s gevoelens als kind verbeelden. Dit werk, Nami nami noooom, yalla tnaaam (2023), is gebaseerd op een jeugdherinnering van de kunstenaar zelf. Tijdens de nachtelijke bombardementen in Beiroet mocht Mounira van haar moeder gaatjes knippen in haar pyjama om die dan weer dicht te naaien. Haar moeder zong ook liedjes om haar te kalmeren – de titel verwijst daarnaar. Voor het maken van deze installatie nodigde Mounira een groep vrouwen met migratieachtergrond in Nederland en Beiroet uit om de rustgevende handeling samen met haar te herhalen. Borduren, kunst, als handeling voor het verwerken van herinneringen. De pyjama’s vertellen daarmee niet alleen Mounira’s verhaal maar ook die van de andere vrouwen.

Als bonte vlaggetjes hangen de pyjama’s door het trappenhuis. Ze hangen hoog, ik kan ze niet aanraken, als ik dat had gedurfd. Met hun gaten, die op kogelgaten lijken, schuwen ze niet de waarheid van het geweld in ons bestaan. Ze vragen om aandacht en eisen hun plek op. Tegelijkertijd creëren de gaten ook openingen voor een andere blik. De gaatjes zijn groter en niet dicht zoals ze die als kind had gemaakt. Sommige hebben een steeltje met blaadjes en lijken op bloemetjes. Ze verbeelden de hoop, de lach na de traan, die in zoveel van Mounira’s werk te vinden is.

Het is geen stille hoop. Maar een die actief is, naar buiten gaat en angst omzet in plezier. Wat kunnen we zien door de gaten van de pyjama’s, onze jeugdherinneringen? Welke wereld en toekomst kunnen we samen verbeelden?

Mounira lijkt hiermee te zeggen: sluit je ogen niet voor alles wat er om je heen gebeurt, stop angstgevoelens niet weg, deel ze met anderen. Laat ze niet in de weg staan van plezier.