Sophie Smeets

Kunst kijken als therapie – afstuderen met Birthe Bommer

Interview
23 juli 2020

Wie dit jaar afstudeert heeft een turbulente afsluiting van vier jaar aan de academie. Ateliers sloten, eindexamen exposities werden uitgesteld of afgelast, en stages werden vroegtijdig gestopt. Voor veel studenten autonome kunst is het examen of de afstudeertentoonstelling uitgesteld tot na de zomer, maar de jonge kunstdocenten van de docentenopleidingen door heel Nederland studeren wel nu af. Het zijn studenten met frisse ideeën over kunstonderwijs, over hoe de overdracht van kunst eruit moet zien en over welke rol kunst kan spelen in de samenleving anno 2020. Daarom interviewt Mister Motley de komende drie weken deze studenten over hoe de afgelopen periode voor hen was, hun afstudeerproject en hun toekomst. We bellen met studenten uit Leeuwarden, Zwolle, Amsterdam, Groningen, Maastricht, Tilburg, Arnhem, Utrecht en Rotterdam. Vandaag Birthe Bommer die afstudeert aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam.

Birthe studeert dit jaar af als docent beeldende kunst en vormgeving aan de Willem de Kooning academie. Voor haar afstuderen ontwikkelde ze bij Kunstuitleen Rotterdam een methode voor Slow Looking: het lang en uitgebreid kijken naar kunst, waarbij vertraging, bewustwording van de waarneming en het verkrijgen van zelfinzicht centraal staan.

Kun je mij iets vertellen over Slow Looking? Moeten we langzamer naar kunst gaan kijken?
“Ik kwam in aanraking met Slow Looking tijdens mijn minor Kunst en Cultuurmanagement. Ik deed daar een onderzoek naar de popularisering van musea. Er komen steeds meer blockbuster tentoonstellingen, en musea lijken steeds meer commerciële belangen voor een kwalitatieve kunstervaring te stellen. Ik bedacht toen dat het mooi zou zijn als mensen weer rustig naar kunst zouden kijken. Dat is best een opgave in een wereld waarin we niet meer gewend zijn om rustig aan te doen. Tijdens dat onderzoek stuitte ik op de beweging in de kunstwereld die wil stimuleren dat mensen bewuster naar kijken: slow looking.
We zijn heel erg gewend om vanuit kennis naar kunst te kijken. Je stelt in een museum al snel de vragen: wat weet ik hierover? Of wat heeft de kunstenaar ermee bedoeld? Slow looking stelt in plaats van het werk, de aanschouwer centraal. Het is de bedoeling dat je het werk vanuit je gevoel benadert.”

Hoe doe je dat precies, een werk vanuit je gevoel benaderen?
“Als museumeducator is het belangrijk om handvaten aan te rijken voor het proces van slow looking. Tijdens mijn stage bij Kunstuitleen Rotterdam heb ik daarom een soort stappenplan opgezet waarmee mensen een werk kunnen benaderen. Allereerst begin je met aangeven hoe je je op dat moment voelt: dat bepaalt namelijk voor een groot deel hoe je naar een kunstwerk kijkt. Wanneer je een werk hebt uitgekozen ga je eerst kijken naar de beeldaspecten: wat doen de lijnen met me, wat voel ik bij het kleurgebruik en het contrast? Sommige mensen geven bijvoorbeeld aan dat bepaalde aspecten hen onrustig maken, of een bepaald symbool doet iets met ze. In een volgende stap onderzoeken we de zintuigelijke waarneming van het kunstwerk, dat verder gaat dan alleen kijken. Uit mijn onderzoek met proefpersonen is gebleken dat mensen heel goed konden verbeelden hoe het zou zijn als een schilderij, bijvoorbeeld, meer waarneming zou toestaan. Door het kijken naar een kunstwerk kun je je inbeelden dat er een bepaalde geur, of een geluid bij hoort. Een kunstwerk kan echt iets doen met je lijf.
Ik heb zelf ook een tentoonstelling georganiseerd waarin de bezoekers de opdracht kregen om volgens de methodiek naar een werk te kijken. Er hing een groot, abstract schilderij van Jentius Hogerdijk. Het overgrote deel van alle bezoekers gaf aan zich beter te voelen door het schilderij. Hoewel het helemaal niet figuratief is, associëren mensen er bijvoorbeeld de zee bij.
In mijn methodiek wilde ik dat mensen dieper reflecteren op het kunstwerk door het schrijven van een brief. Aan de hand van één of meerdere van de zeven functies van kunst die ik ze voorleg gaan ze kijken wat de betekenis is die zij persoonlijk aan het werk geven. Die zeven functies zijn herinnering, hoop, troost, balans, zelfinzicht, persoonlijke groei en waardering. De Britse filosoof Alain de Botton heeft een theorie dat kijken naar kunst écht therapeutisch kan werken. Dat gegeven heb ik in deze stap als uitgangspunt genomen. Uit mijn onderzoek bleek dat de meeste mensen aangaven dat, wanneer ze echt de tijd namen om bij een werk stil te staan, ze zelfinzicht en persoonlijke groei vergaarden.”

Hoe zorgt het kijken naar een kunstwerk voor persoonlijke groei?
“Ik geloof dat je door slow looking echt iets nieuws over jezelf kunt leren. Soms kan je door kunst beter verwoorden wat je voelt, of je legt een connectie met bijvoorbeeld een herinnering. Soms gaat de inhoud van een werk de confrontatie met je aan of geeft het je nieuwe inzichten.”

Je methodiek is speciaal ontwikkeld voor millenials. Heeft deze generatie meer moeite met bewust kijken naar kunst?
“Ik heb vooral gekeken naar welke mensen baat hebben bij vertraging. Millenials ervaren een specifieke druk zoals prestatiedruk en de druk van het maakbaarheidsideaal. Slow looking kan je in een andere mentale en fysieke staat brengen.”

Foto: Tentoonstelling Ont-moet mij met werken uit de collectie van Kunstuitleen Rotterdam

Advertenties

Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl

#mc_embed_signup{ font:14px Riposte, sans-serif; font-weight: 200; } #mc_embed_signup h2 { font-size: 3.6rem; font-weight: 500 } #mc_embed_signup .button { border-radius: 15px; background: #000;} #mc_embed_signup /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

* verplicht
Email formaat
(function($) {window.fnames = new Array(); window.ftypes = new Array();fnames[0]='EMAIL';ftypes[0]='email';fnames[1]='FNAME';ftypes[1]='text';fnames[2]='LNAME';ftypes[2]='text'; /* * Translated default messages for the $ validation plugin. * Locale: NL */ $.extend($.validator.messages, { required: "Dit is een verplicht veld.", remote: "Controleer dit veld.", email: "Vul hier een geldig e-mailadres in.", url: "Vul hier een geldige URL in.", date: "Vul hier een geldige datum in.", dateISO: "Vul hier een geldige datum in (ISO-formaat).", number: "Vul hier een geldig getal in.", digits: "Vul hier alleen getallen in.", creditcard: "Vul hier een geldig creditcardnummer in.", equalTo: "Vul hier dezelfde waarde in.", accept: "Vul hier een waarde in met een geldige extensie.", maxlength: $.validator.format("Vul hier maximaal {0} tekens in."), minlength: $.validator.format("Vul hier minimaal {0} tekens in."), rangelength: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1} tekens."), range: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1}."), max: $.validator.format("Vul hier een waarde in kleiner dan of gelijk aan {0}."), min: $.validator.format("Vul hier een waarde in groter dan of gelijk aan {0}.") });}(jQuery));var $mcj = jQuery.noConflict(true);

Meer Mister Motley?

Draag bij aan onze toekomstige verhalen en laat ons hedendaags kunst van haar sokkel stoten

Nu niet, maar wellicht later