Als je blijft doen wat je deed, schiet het niet op” – Atelierbezoek: Sieberen-Henk de Jong
Drie recente schilderijen van Sieberen-Henk de Jong (1979) hebben als titel ‘Re-enactment’ en hebben als onderwerp hoe mensen historisch zo correct mogelijk soldaten tijdens de eerste wereldoorlog naspelen. Dat hij niet volstaat met één zo’n schilderij geeft de titel extra lading. Waar het eerste schilderij nog een weergave is van een historische fascinatie van een groep mannen, zijn de andere twee schilderkunstige re-enactments van de geschiedkundige re-enactment. Door tijd, plaats en handeling, in een wervelwind van kleur, ten opzichte van elkaar te bevragen, krijgen deze schilderijen een onvermijdelijke gestalte. Op zijn atelier in Den Haag laat de geboren Fries zien hoe alles wat vluchtig en voorbijgaand is in verf beklijft.
De Jong was achttien toen hij naar de Academie Constantijn Huygens in Kampen ging. Hij was zo’n student die door zijn omgeving was gestimuleerd om naar de academie te gaan en die als vanzelf over vaardigheden beschikte die in de beeldende kunst van pas komen. “Achteraf gezien vind ik dat ik veel te jong op de academie kwam. De formele schilderoefeningen op de academie hebben me op zich veel gebracht, maar je bent alleen maar in staat te volgen. Je komt er niet aan toe te laten zien wat je zelf te vertellen hebt. Ik had nog geen idee wat mij als kunstenaar dreef om vanuit de vrijheid van de kunst te maken wat ik wilde. Docenten als Eli Content, Paul van Dijk en Marie van Leeuwen maakten me duidelijk dat een kwaststreek een manier is om een verhaal te vertellen, maar dan moet je wel iets te vertellen hebben. Het formele werk waarmee ik afstudeerde liet wel zien dat ik als schilder iets kon, maar het ging niet veel verder dan de vraag ‘wat doet de verf?’. Na de academie heb ik mezelf opnieuw moeten opleiden om na te gaan wat ik met mijn schilderijen wil zeggen, hoe ik naar de wereld kijk, wat de maakbaarheid ervan is en hoe ik daar vorm aan kan geven.”
De Jong komt uit een familie van ondernemers waar hard werken de norm is en wie hem in zijn atelier aan het werk ziet ontkomt niet aan de indruk dat hij zich een ongeluk schildert. Er staan meerdere schilderijen die hij gelijktijdig onder handen heeft en in het halletje ernaast staan minstens zoveel schilderijen die hij heeft voltooid. Hij schildert met olieverf in een bijna manische beweeglijkheid van kleurstrepen en vlakken die hij ritmisch zo tegenover elkaar plaatst dat in een schijnbare ordeloosheid een figuratief beeld wordt opgeroepen dat beklemmend en onbehaaglijk is.
Toch is zijn werkwijze niet die van de kunstenaar die dag en nacht schildert. “Het gaat me niet om hard werken, maar om het vinden van ontspanning in mijn hoofd zodat ik mijn eigen pad kan kiezen. Je moet je niet laten afleiden. Je moet weten wat je kan.”
Het werk van Sieberen de Jong laat taferelen zien die nogal ruw uit de tijd zijn getrokken. Een schilderij waar hij aan werkt laat een aantal kinderen zien die een daglichttherapie ondergaan en in hun uniforme blote uiterlijk, getooid met beschermende brilletjes, eerder het slachtoffer van goede bedoelingen lijken te zijn dan dat zij baat hebben bij het idealisme waaraan ze onderhevig zijn. In dit onschuldige beeld schuilt iets kwaads dat De Jong niet benadrukt in een realistische weergave van de scene, maar in zijn schilderkunstige handelingen van het tegenover elkaar plaatsen van uitgesproken contrasterende kleuren, laag over laag. Stilistisch gesproken is hij vooral een colorist en de invloed van symbolistisch kleurgebruik in zijn schilderijen is evident. In al zijn werk geeft hij overigens blijk van een fascinatie voor kunstenaars die er in de schilderkunst een compromisloze zelfstandige manier van werken op na houden, zoals Willem de Kooning, Philip Guston en Francis Bacon.
In ieder schilderij dat Sieberen de Jong maakt is hij de werkelijkheid aan het bezweren. Hij hanteert emotionaliteit als compensatie voor zijn rationele benadering om zo eerlijk mogelijk naar de wereld te kijken. Een schilderij in wording van een schoolklas die door een spookachtige leraar een angstaanjagende vorm van kennisoverdracht krijgt voorgeschoteld is diabolisch in zijn bezetenheid. Links op het schilderij is een oudere persoon te zien die de manipulatie van de jeugd met scepsis gadeslaat.
Ik stel in mijn werk aan de orde dat ons brein altijd gepaard gaat met iets dierlijks
De Jong: “Ik stel in mijn werk aan de orde dat ons brein altijd gepaard gaat met iets dierlijks. Ik zoek beelden die dat contrast versterken en vind die op het internet. Ik maak daar geen willekeurige keuzes uit, maar kies beelden die ik in een schilderij kan veranderen en geef ze een andere context. Het moet geen documentaire illustratie worden, want dan kan je beter volstaan met het origineel. Een schilderij van kinderen die een gasmasker passen is als foto van een oefening in de jaren vijftig iets heel anders dan wat mij voor ogen staat. Waar we met nostalgie naar kijken is een bittere realiteit die ik probeer met liefde weer te geven. Ik schilder mensen die geborgenheid bij elkaar zoeken terwijl er iets verderfelijks gaande is. Dat vraagt dat je ook je eigen lelijkheid en verdorvenheid onder ogen durft te zien. Als je blijft doen wat je deed, schiet het niet op.”
Ik schilder mensen die geborgenheid bij elkaar zoeken terwijl er iets verderfelijks gaande is.
In twee recente schilderijen heeft Sieberen de Jong een werk van Francisco de Goya als uitgangspunt genomen. Een aantal figuren jonassen een ledenpop op een kleed de lucht in. Het is een vorm van duivelsuitdrijving die bij gebrek aan een bezeten mens met een pop wordt uitgevoerd. Het is een ritueel waarbij de mens het op speelse wijze mogelijk maakt met de eigen verwerpelijkheid om te gaan. Zoals de pop in de lucht wordt geslingerd, zo gaat De Jong om met zijn verf. “Ik begin door verf tegen het doek te smijten,” zegt hij daarover. Hij laat zich meevoeren door de verf dat in het luchtledige overeind wordt gehouden. Weliswaar is zijn werk figuratief, realistisch zou je kunnen zeggen, maar hij is in geen enkel opzicht een fijnschilder. Ieder detail in het werk is geen precieze weergave van de waarneming, maar een kleurige vlek die oplost in het doek. In zijn schilderijen gaat het erom hoe de vlekken op elkaar reageren en hoe ze daarin een balans vinden. Door fundamenteel vlekken, vormen en kleuren te schilderen – De Jong zet zijn werk niet in houtskool of een andere getekende vorm op – is alles aan zijn werk picturaal. Hij verwacht dat abstract werk van die werkwijze een uitkomst kan zijn. Een voorbode daarvan is het schilderij ‘The Kindness of Strangers’ naar de song van Nick Cave waarin de arme Mary Bellows met het tegenovergestelde te maken krijgt. Dat Sieberen de Jong zo’n gegeven niet inzet om een anekdotisch schilderij te maken toont dit doek. In een waterpartij worden stille getuigen weerspiegeld, die tegelijkertijd in, op en boven het water de onmacht van hun ‘kindness’ ten toon spreiden. Wat je ziet kan ook iets anders zijn.
Voor meer informatie zie Galerie Smarius
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl