Janneke Korsten

De ogenschijnlijke objectieve taal – een bezoek aan Nest Den Haag

19 oktober 2018

‘Woorden kunnen nietige stukjes arsenicum zijn; ze worden ongemerkt ingeslikt en lijken geen uitwerking te hebben, maar na enige tijd is de gifwerking er toch,’ schreef de Duitse en Joodse romanist Victor Klemperer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij aan het Lingua Tertii Imperii, een dagboek, waarin hij de taalverandering van het Derde Rijk systematisch analyseerde. ‘Als iemand maar lang genoeg “fanatiek” zegt in plaats van “heldhaftig” en “deugdzaam”, gelooft hij tenslotte echt dat een fanaticus een deugdzame held is en dat je zonder fanatisme geen held kunt zijn.’ 

Als iemand maar lang genoeg “fanatiek” zegt in plaats van “heldhaftig” en “deugdzaam”, gelooft hij tenslotte echt dat een fanaticus een deugdzame held is en dat je zonder fanatisme geen held kunt zijn.

Een belangrijk propagandamiddel dat de nazi’s inzette was het gebruik van hun taal. Burgers namen onbewust, en vrijwel automatisch, de nazistische woorden, zinswendingen en zinsvormen over. Klemperer laat zien dat de nazi’s met deze inzet een stuk identiteit van de mens overnamen en invulden. Hij toont hoe groot de invloed van taal op ons denken is. Taal is iets dat iemand kiest te spreken, is gedwongen te spreken of juist niet kan spreken. Maar wat gebeurt er met je positie en identiteit wanneer je niet je eigen taal mag spreken? Word je dan nog wel gezien en gehoord? In de internationale expositie Language is the only homeland in Nest Den Haag tonen o.a. Judith Westerveld en Moffat Takadiwa de kracht van talen die dreigen te verdwijnen en ze laten net als het dagboek van Klemperer zien hoeveel macht ‘de ander’ kan uitoefenen over jouw identiteit door middel van taal. 

 




Victor Klemperer

 

Binnenwandelend in de expositieruimte van Nest trekt een geluid als eerste de aandacht. ‘Nãu ti ke du tamma’ klinkt er lichtelijk galmend. Er zijn direct diverse werken te zien, waarvan dit geluid hoort bij een projectie op de muur. In verschillende talen wordt er een monoloog opgevoerd en deze is in dezelfde taal uitgeschreven op die muur, als een soort ondertiteling van de film. Alleen is het niet duidelijk wat er wordt gezegd want de stem spreekt, voor ons westerlingen, onbekende woorden uit. Totdat er Engels klinkt. ‘Listen, listen, just for once listen.’ Judith Westerveld, opgegroeid in Nederland en Zuid-Afrika, onderzocht de gemarginaliseerde en uitgestorven talen van de San en Khoikhoi uit Zuid-Afrika en leert de taal aan in het land waar ze is opgegroeid. In het werk Mukalap vraagt de stem ons voor een keer goed te luisteren naar zijn taal. De opname komt uit de jaren ’30 en laat de nu uitgestorven taal !ora klinken. Deze Afrikaanse taal werd overheerst door westerse talen, de wereldtalen. Men werd gedwongen o.a. Engels te praten om een leven te kunnen blijven leiden binnen de bureaucratie van Zuid-Afrika en om zo aan hun toekomst te kunnen bouwen. Er was de wil deze taal te behouden, alleen geen gehoor – een niet te winnen gevecht. Daarom maakt Westerveld gebruik van voor ons herkenbaar Nederlands, Engels en Afrikaans om het verzoek te honoreren en verstaanbaar te maken. 

Er was de wil deze taal te behouden, alleen geen gehoor – een niet te winnen gevecht.

Maar wat zou er zijn gebeurd wanneer wij (het Westen) een taal als !ora hadden geleerd in plaats van onze eigen taal te hebben opgedrongen aan hen die we tegen kwamen tijdens imperialistische en koloniserende daden? Naast de projectie is er ook de film Kulimatji te zien waarin een oude man en een rapper aan het woord komen. Beiden streven zij naar het behoud van het !xun, hun moedertaal. De niet-erkende taal uit Zuid-Afrika moet volgens de rapper in de film dynamisch blijven om het te kunnen blijven gebruiken. Het eeuwenoude verhaal dat de oude man onder de boom vervolgens vertelt, representeert deze opvatting. Wanneer jij recht doet aan de natuur zal de natuur dat ook aan jou doen, is de moraal van het verhaal. Aandachtig, en wat onwetend, kijkt Westerveld naar de gebaren van de man en luistert ze naar de klik-medeklinkers; het klikken met de tong is herkenbaar voor zijn taal. Van generatie op generatie wordt dit verhaal doorgegeven en aangevuld met hedendaagse vertelvormen; muziek. De taal wordt hierdoor een verbinding en genot om te delen in de gemeenschap. Het omhelst hun cultuur.

 




Links: Decolonised Accent, 2017. Moffat Takadiwa. Rechts: Mukalap, 2018. Judith Westerveld (Foto: Jhoeko)

Een gedwongen splitsing tussen het Shona en Engels zorgt voor buitensluiting en maakt scholing eurocentrisch.

Het opdringen van een taal zien we veel terug in de koloniale geschiedenis. Zoals in Zimbabwe, dat in de 19e eeuw een Britse kolonie was en Rhodesië heette. Het is daar vandaag de dag verplicht Engels te spreken wanneer je onderwijs wilt volgen of wilt werken. Deelnemen aan de maatschappij is alleen voor de Zimbabwanen die de kans krijgen deze officiële taal te leren, wat de moedertaal van een kleine minderheid is. Een gedwongen splitsing tussen het Shona en Engels zorgt voor buitensluiting en maakt scholing eurocentrisch. Kunstenaar Moffat Takadiwa bekritiseert dit overblijfsel van het Britse imperialisme en toont met zijn sculpturen deze pijnlijke erfenis. Met zijn sculptuur English Test steekt hij letterlijk een middelvinger op naar het verleden, een gebaar dat we allemaal herkennen. Deze sculptuur bestaat uit toetsen van oude computers waarvan de letters van het Romeinse alfabet voor ons te herkennen zijn, maar ook voor alle Zimbabwanen. Vooral westerse talen zijn opgebouwd uit diezelfde Romeinse letters, maar ook het Shona kent het Romeinse alfabet. De computers die kapot zijn gemaakt en ontleed, zijn die van het Britse koloniale bestuur in Zimbabwe. Alle toetsen zijn losgemaakt en ongeordend aan elkaar geregen. Ondersteboven zijn ze soms onleesbaar geworden en krijgt het geheel een ruwer uiterlijk. De onderdrukking van de zwarte bevolking in Zimbabwe en de uiteindelijke erfenis die daaraan kleeft, is letter voor letter ontstaan met deze toetsen. Het materiaalgebruik benadrukt in dit werk de vertelling; vorm wordt letterlijk inhoud.    

 




Links: English Test, 2018. Moffat Takadiwa. (Foto: Jhoeko)

 

Takadiwa ziet het gebruik van het Engels als officiële taal als een onderdeel van de geschiedenis. Het Engels en het koloniale verleden zijn onderdeel van wat Zimbabwe vandaag de dag is, het is cultuur geworden. Hij en Westerveld laten zien dat niets zo scherp je identiteit afspiegelt als het ogenschijnlijke objectieve medium van de taal.

 

De expositie Language is the only homeland in Nest Den Haag is t/m 11 november te zien met het werk van Parastou Forouhar, Newell Harry, Marcel Pinas, Moffat Takadiwa, Judith Westerveld en Tintin Wulia.

Advertenties

Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl

#mc_embed_signup{ font:14px Riposte, sans-serif; font-weight: 200; } #mc_embed_signup h2 { font-size: 3.6rem; font-weight: 500 } #mc_embed_signup .button { border-radius: 15px; background: #000;} #mc_embed_signup /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

* verplicht
Email formaat
(function($) {window.fnames = new Array(); window.ftypes = new Array();fnames[0]='EMAIL';ftypes[0]='email';fnames[1]='FNAME';ftypes[1]='text';fnames[2]='LNAME';ftypes[2]='text'; /* * Translated default messages for the $ validation plugin. * Locale: NL */ $.extend($.validator.messages, { required: "Dit is een verplicht veld.", remote: "Controleer dit veld.", email: "Vul hier een geldig e-mailadres in.", url: "Vul hier een geldige URL in.", date: "Vul hier een geldige datum in.", dateISO: "Vul hier een geldige datum in (ISO-formaat).", number: "Vul hier een geldig getal in.", digits: "Vul hier alleen getallen in.", creditcard: "Vul hier een geldig creditcardnummer in.", equalTo: "Vul hier dezelfde waarde in.", accept: "Vul hier een waarde in met een geldige extensie.", maxlength: $.validator.format("Vul hier maximaal {0} tekens in."), minlength: $.validator.format("Vul hier minimaal {0} tekens in."), rangelength: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1} tekens."), range: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1}."), max: $.validator.format("Vul hier een waarde in kleiner dan of gelijk aan {0}."), min: $.validator.format("Vul hier een waarde in groter dan of gelijk aan {0}.") });}(jQuery));var $mcj = jQuery.noConflict(true);

Meer Mister Motley?

Draag bij aan onze toekomstige verhalen en laat ons hedendaagse kunst van haar sokkel stoten

Nu niet, maar wellicht later