Roestige rondingen en door wie weet wat aangevreten schreven – over Doves Type
In de rubriek Gevonden voorwerpen lichten Motley-auteurs een kunstwerk toe dat zij recent zijn tegengekomen. Laure van den Hout stuitte op het lettertype Doves Type via het project The world is a verb van kunstenaar en schrijver Vibeke Mascini, waarin zich een bijzonder verhaal over samenwerking, verval en herstel ontvouwt.
Er is een lettertype dat bijna een eeuw doorbracht op de bodem van de Theems, aan de voet van de Londense Hammersmith Bridge. Doves Type heet het. Letterontwerper Robert Green werkte aan de hand van bestaande publicaties jarenlang aan een digitale versie. Tijdens zijn studie typografie kwam hij voor het eerst in aanraking met het font, maar het was pas later, toen hij zijn eigen drukkerij wilde beginnen en op zoek ging naar een geschikt ‘signature’ lettertype, dat hij geobsedeerd raakte door Doves Type. Niet alleen omdat ‘this one has elegance and struck me as being quite severe’, ook omwille van diens stem – ‘all typefaces have voices and this one has a particularly stentorian voice’– en niet in de laatste plaats: vanwege het verhaal. Hij besloot dat hij het zetsel moest kunnen bekijken om het echt goed te kunnen digitaliseren en is naar exemplaren gaan zoeken in het water. Aan de oever van de rivier ter hoogte van de brug vond hij op goed geluk drie loden letters: een v, een i en een e – allen in onderkast. Duikers vonden er later nog 147. Aangezien er in de loop der jaren beton gestort is op de bodem van de Theems ter versteviging van Hammersmith Bridge, is het aannemelijk dat de rest van het lettertype voorgoed onbereikbaar blijft.
Doves Press, een in 1900 door Thomas James Cobden-Sanderson en Emery Walker opgerichte drukkerij, ontwikkelde Doves Type ‘to attack the problems of typography’. Doves Type bestaat in slechts één korpsgrootte, vergelijkbaar met 16 pt. De uitgaves van Doves Press werden zonder opsmuk gezet; niets dan typografie. Het lettertype mocht de lezer evenmin afleiden van de ideeën die de tekst ontsloot. The English Bible, verschenen in vijf volumes tussen 1902 en 1905, en het gedicht Paradise Lost van John Milton worden gezien als de hoogtepunten van de door de drukkerij uitgegeven publicaties.
De samenwerking tussen Cobden-Sanderson en Walker begon echter al snel scheuren te vertonen en toen de twee brouilleerden werd de afspraak gemaakt dat Cobden-Sanderson, die de drukkerij voortzette, tot aan zijn dood het exclusieve recht zou behouden om Doves Type te blijven gebruiken. Na diens dood zou dat overgaan op Walker. Maar Cobden-Sanderson begon regelmatig delen van het lettertype te dumpen in de Theems, ter hoogte van de Hammersmith Brigde. Eerst, in 1913, de stempels en matrijzen (gietvormen van de letters), maar in 1917 had hij inmiddels meer dan een ton aan loden letters aan het water toevertrouwd, of zoals hijzelf placht te zeggen ‘dedicated and consecrated’. Naar verluidt omdat hij wilde voorkomen dat het lettertype opnieuw gegoten en buiten de muren van Doves Press ingezet en gebruikt zou kunnen worden.
Voor Doves Type baseerde Doves Press zich op laat vijftiende-eeuwse, zogeheten Venetiaanse letters. Meer specifiek: voor de kapitalen op een ontwerp uit 1476 van Nicolas Jenson, voor de onderkast op dat van Jacobus Rubeus uit hetzelfde jaar. Met Doves Type beleven die middeleeuwse ontwerpen dus een renaissance. Over wedergeboorte gesproken: het internet leert mij dat ‘lettermoeder’ een ander woord voor matrijs is. De matrijs is de gietvorm voor de letters, maar omgekeerd schijnt ook te kunnen. Als de matrijs niet meer bestaat kunnen de gegoten letters dienen om een nieuwe lettermoeder te maken. Ik stel voor dat we dat toepassen op loodgelegeerde letters van Doves Type, dan zal het zijn alsof de rivier een nieuw lettertype heeft gebaard. Eén dat ons mensen eraan kan herinneren dat we moeten samenwerken.
Ik stuitte op Doves Type en het verhaal erachter via het project The world is a verb (2022-ongoing) van kunstenaar en schrijver Vibeke Mascini. In The world is a verb maakt het lettertype haar opwachting op het voorpand van binnenstebuiten gekeerde tweedehands T-shirts. De T-shirts maakten onderdeel uit van Mascini’s recente tentoonstelling en worden door haar omschreven als ‘made to be a walking publication’.
Als je met lettertypes en woorden werkt zijn opmerkingen over ‘letterlijk’ al gauw flauw, maar in dit geval is het bijzonder treffend: de tentoonstelling loopt en blijft lopen zolang de shirts gedragen worden. Figuurlijk ongoing en letterlijk bewegend: lopend. In de shirts zijn labels genaaid met tekstfragmenten. Mascini: ‘In de teksten die onderdeel uitmaken van de labels op de T-shirts staan verval en regeneratie centraal. Inhoudelijk vond ik dit in Doves Type heel mooi uitgedrukt.’ Transformatie van materie naar energie is een van de thema’s in het werk van Mascini, die in eerdere werken een smeltende gletsjer en in beslag genomen cocaïne gebruikte als energiebronnen.
De tekst ‘the world is a verb’ is geborduurd in de gereconstrueerde versie van het font. De materialiteit verwijst op een mooie manier naar de geschiedenis van Doves Type: het garen maakt namelijk dat de hoeken en rondingen van de letter net iets minder scherp gearticuleerd zijn. Zoals ik me voorstel hoe letters die een eeuw onder water hebben gelegen eruitzien: roestige rondingen en door wie weet wat aangevreten schreven. Een vergezochte, maar romantische verwijzing, zie ik daarnaast in het gegeven dat Cobden-Sanderson de pakketten zetsel naar verluidt in papier verpakte en met touw omwikkelde alvorens ze te water te laten. Een draad is een verhaal: terug te leiden naar een begin, maar daarvoor is er altijd dat andere begin, een andere kern. Weven, geweven worden en verweven zijn: meerdere werelden, meerdere waarheden. Actief en in beweging.
Waar ik naar verlang sinds ik het verhaal achter Doves Type ken, is niet de door Robert Green digitaal gereconstrueerde versie van het lettertype, hoe bewonderingswaardig zijn onderneming ook is, maar de aangetaste letters. Zien hoe bijna honderd jaar aan stroming, vervuiling, roest, aanzetting van slijk en algen – en wat al niet meer voor te stellen is bij een verblijf op de bodem van een rivier – eruitzien. Met die letters zou ik al mijn stukken willen schrijven. Want hoe passend en accuraat: een lettertype dat uitdrukt dat er altijd wel iets niet uit te leggen valt, dat elke tekst incompleet is en onderhevig aan slijtage: noodzakelijk omdat de context verandert en omdat er vandaag de dag al te veel naar de letter gelezen wordt.
De 150 opgedoken letterexemplaren zijn te zien in het museum dat is gewijd aan het werk en leven van Emery Walker. Maar is het niet tegenstrijdig ze keurig tentoon te stellen? Als het verhaal van Doves Type iets illustreert is het wel dat relaties aangaan, sporen nalaat – hermetisch tentoonstellen past daar niet bij. Cobden-Sandersons ideologie van perfecte typografie zonder ruis werd verstoord door zijn niet zonder ruis zijnde relatie met Walker. Er is een wereld buiten de tekst, en die wereld doet in de tekst altijd mee. Onbewust ontwierp Cobden-Sanderson door zijn lettertype te willen beschermen een variant die heel goed past binnen de huidige tijdsgeest waarin de mens zich genoodzaakt voelt samen te werken met andere levende wezens en entiteiten – dieren, planten, schimmels, zeeën, ijsbergen – maar niet weet hoe dat moet. Er wordt gezocht hoe hen een stem te geven. Hier heeft de rivier al gesproken. Een soort ‘biotypografie’ avant la lettre.
The world is a verb van Vibeke Mascini is ongoing. De gelijknamige tentoonstelling was van 10 juli tot en met 11 september 2022 te zien in Radius, Delft. De T-shirts zijn een voorpublicatie van een nog te verschijnen boek. Voor meer informatie over het project: https://theworldisaverb.com.
Het digitaal gereconstrueerde Doves Type is verkrijgbaar via https://typespec.co.uk/doves-type/.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl