Taal

Jam van der Aa reflecteert op haar reeks artikelen die ze voor Land zonder grenzen schreef: ‘Wat als ik na alle gesprekken die ik met mensen heb gevoerd, alle dingen die ik erover heb gelezen het afgelopen jaar kan concluderen dat het vastleggen en overbrengen van verhalen in wezen een neurodivergente methode is?’ Cidaden zingen hun eigen taal is Jam’s slotessay in haar serie teksten over neurodivergentie en de kunstwereld. Ze verbindt onze notie van normatieve taal aan de mate van inleven. ‘Als ik heel erg eerlijk ben, verlang ik naar een gezamenlijke taal die voor ons allemaal even nieuw is.’

‘Kreupeltijd is een begrip dat gaat over de manieren waarop mensen met een beperking/chronische ziekte en neurodivergente mensen (de kreupelen, geuzennaam, red.) tijd en ruimte anders ervaren dan mensen zonder beperking. Het lijkt vaak of gezonde mensen vergeten dat we vroeg of laat allemaal in kreupeltijd zullen leven.’ In haar nieuwste bijdrage voor de reeks Land zonder grenzen verbindt Jam van der Aa het begrip kreupeltijd aan haar lezing van het boek De prullenbak heeft veel plezier aan mij van Thomas Heerma van Voss, waarin hij schrijvers op leeftijd interviewt over hun leven en loopbaan.

Lena van Tijen woonde in BOZAR, het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, de performance POSSESSIVE USED AS DRINK (ME) – A LECTURE ON PRONOUNS in the form of 15 SONNETS van dichter en classicus Anne Carson bij. Het zette haar aan het denken over het prettig-ongrijpbare dat het lezen, interpreteren en vertalen van poëzie met zich meebrengt: ‘het gevoel dat begrip zich ergens achter mijn hoofd bevindt, op een paar meter afstand. En dat het, zodra ik omkijk, alweer verdwenen is.’

Maurits de Bruijn las deze zomer de roman Ik, de ander van Jante Wortel. Dit relaas van een toxische relatie is beangstigend, en een leeservaring die ‘nazindert als verbrande schouders op een zonrijke dag’. ‘De lezer krijgt silhouetten voorgeschoteld, bijna geen volwaardige mensen. En juist het schimachtige dat die man en die vrouw behouden, oogst effect. Het maakt dat de lezer niet teveel kan oordelen, over klasse bijvoorbeeld, niet teveel verwachtingen kan loslaten, nauwelijks houvast krijgt.’

Welke mate van ontoegankelijkheid ervaren mensen met een ‘lichamelijke’ beperking, mensen op leeftijd, ouders van opgroeiende kinderen en neurodivergente personen? Met Mira Thompson praten Maurits de Bruijn en Laure van den Hout over het belang van representatie, het vinden van woorden waar nog niet veel taal voor is, en actief werken aan een inclusievere en representatievere (kunst)wereld. ‘Ik kan er niet omheen dat anderen weten dat ik een beperking heb. Ik moet me er altijd toe verhouden, ook al heb ik daar niet altijd behoefte aan. Daar gaat ook veel van mijn werk over, over de blik en de betekenis en interpretaties die aan mensen met handicaps worden toegekend.’

Helena Julian zag de tentoonstelling van Rory Pilgrim in Landhuis Oud Amelisweerd en werd geraakt door het woord ‘courage’ op een in hout gegraveerde roeispaan, het woord ‘risk’ op een flinterdun plastic tasje met een plant erin en de zin ’taking the courage away from someone is a governmental crime’. Het deed haar nadenken over de drijvende kracht achter moed en wat er nodig is om die te laten vlotten.

xKoen Hauser is een zelfverklaard foto-alchemist. Door de combinatie van verschillende fotografische lagen en digitale bewerkingen, en door medewerking van kunstmatige intelligentie, maken zijn beelden een wereld zichtbaar die geen fysieke basis kent.